Budżet obywatelski a zrównoważony rozwój miast

Wstęp 9

Rozdział 1
Ekonomia zrównoważonego rozwoju miast 21
1.1. Koncepcja zrównoważonego rozwoju 21
1.2. Rozwój nurtu ekonomii zrównoważonego rozwoju 30
1.3. Cele zrównoważonego rozwoju 38
1.4. Uwarunkowania zrównoważonego rozwoju miast 43

Rozdział 2
Partycypacja obywatelska w świetle nauk społecznych 55
2.1. Ekonomiczne podstawy teoretyczne partycypacji 56
2.1.1. Teoria wyboru publicznego jako przesłanka partycypacji 63
2.1.2. Teoria dóbr publicznych jako efekt partycypacji 69
2.2. Prawne podstawy partycypacji obywatelskiej 76
2.3. Rozwój koncepcji partycypacji obywatelskiej 86

Rozdział 3
Koncepcja budżetu obywatelskiego jako formy partycypacji mieszkańców we współzarządzaniu miastem 97
3.1. Definicja budżetów obywatelskich 97
3.2. Fazy rozwoju budżetu obywatelskiego 100
3.3. Modele budżetu obywatelskiego 103
3.4. Czynniki wpływające na rozwój budżetów obywatelskich 109
3.5. Doświadczenia światowe w zakresie realizacji budżetów obywatelskich 117
3.6. Polskie doświadczenia w zakresie kształtowania budżetu obywatelskiego 127

Rozdział 4
Podstawy metodyczne badań nad budżetem obywatelskim 147
4.1. Charakterystyka metod i narzędzi badawczych 150
4.1.1. Badania ilościowe 150
4.1.2. Badania jakościowe 156
4.2. Dobór próby i wyznaczenie zakresu badań 161

Rozdział 5
Budżet obywatelski jako narzędzie wsparcia zrównoważonego rozwoju - w badaniach empirycznych 167
5.1. Budżety obywatelskie w dokumentach strategicznych miast 167
5.2. Wdrażanie budżetu obywatelskiego w badanych miastach 174
5.3. Zrównoważony rozwój w projektach budżetów obywatelskich 188
5.4. Dobra wspólne jako efekty realizacji budżetów obywatelskich dążące do zrównoważonego rozwoju miast 203

Rozdział 6
Budżet obywatelski jako instrument współzarządzania miastem - wyniki wywiadów z samorządami miast i liderami miejskimi 207
6.1. Interpretacja wyników wywiadów z przedstawicielami samorządu 212
6.1.1. Ocena wdrażana budżetów obywatelskich a aktywność mieszkańców 212
6.1.2. Czynniki proceduralne partycypacji obywatelskiej 215
6.2. Interpretacja wywiadów z reprezentantami liderów budżetów obywatelskich 218
6.2.1. Charakter projektów budżetów obywatelskich 218
6.2.2. Świadomość i rola liderów w realizacji celów zrównoważonego rozwoju 224
6.2.3. Czynniki determinujące aktywność mieszkańców 228
6.3. Charakterystyka wyników wywiadów część wspólna 233
6.3.1. Rola instytucji samorządu w pobudzaniu partycypacji obywatelskiej 233
6.3.2. Aktywność mieszkańców a ich świadomość dotycząca budżetu obywatelskiego 239

Zakończenie 243
Bibliografia 251
Spis tabel 265
Spis wykresów 268
Spis schematów 269
Załączniki 271
Załącznik 1. Kwestionariusz wywiadu z przedstawicielami samorządu 271
Załącznik 2. Kwestionariusz wywiadu z liderami budżetów obywatelskich 275

Recenzja: Prof. dr hab. Grażyna Krzyminiewska, Uniwersytet Ekonomiczny w Poznaniu

Pozycje zwarte

Baierle S., Urban Struggles in Porto Alegre: between Political Revolution and Transformism. Porto Alegre, ONG Cidade, Rio de Janeiro 2007.

Baiocchi G., Ganuza E., Popular Democracy: The Paradox of Participation, Stanford University Press, Redwood 2017.

Bandura A., Teoria społecznego uczenia się, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 1987.

Bentkowska K., Ekonomia instytucjonalna. Zarys teorii i jej wymiar praktyczny, Oficyna wydawnicza SGH, Warszawa 2020.

Bleiker H., Citizen Participation, Institute of Participatory Planning, Monterey 1981.

Bollier D., The Commons. Dobro wspólne dla każdego, Wydawnictwo Faktoria, Warszawa 2014.

Borys T. (red.), Wskaźniki zrównoważonego rozwoju, Wydawnictwo Ekonomia i Środowisko, Warszawa-Białystok 2005.

Brémond J., Couet J.F., Salort M.M., Kompendium wiedzy o ekonomii, PWN, Warszawa 2006.

Buchanan J.M., Finanse publiczne w warunkach demokracji, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 1997.

Carlowitz H.C., Die Sylvicultura oeconomica oder Haußwirthliche Nachricht und Naturmäßige Anweisung zur Wilden Baum-Zucht, Oekom Verlag, München 2013.

Creswell J.W., Projektowanie badań naukowych. Metody ilościowe, jakościowe i mieszane, Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków 2013.

Czernek K., Uwarunkowania współpracy na rzecz rozwoju turystyki, Wydawnictwo Proksenia, Poznań 2010.

Delorme A., Kopff A. (red.), Ochrona środowiska człowieka – humanistyczne widzenie świata, Prace Naukowe Polskiego Klubu Ekologicznego, t. 1, Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków, 1984.

Dias N. (red.), Hope for Democracy – 25 Years of Participatory Budgeting Worldwide, In Loco Association, Portugal 2014.

Długosz D., Wygnański J.J., Obywatele współdecydują. Przewodnik po partycypacji społecznej, Stowarzyszenie na rzecz Forum Inicjatyw Pozarządowych, Warszawa 2005.

Domański R., Ewolucyjna gospodarka przestrzenna, Wydawnictwo Uniwersytetu Ekonomicznego, Poznań 2012.

Downs A., An Economic Theory of Democracy, Harper & Row, New York 1957.

Edwards M., Seth-Purdie R., Ayres R., Review of Stakeholder Engagement in Act Planning – Report on Consultancy for the ACT Governance, National Institute for Governance, University of Canberra, Canberra 2004.

Furbotn E.G., Richter R., Institution, and Economics Theory: the Contribution of the New Institutional Economics, The University of Michigan Press, Ann Arbor 2005.

Glejt P., Uziębło P., Kilka uwag o „nowych” instrumentach partycypacji mieszkańców na poziomie samorządowym, E-Wydawnictwo. Prawnicza i Ekonomiczna Biblioteka Cyfrowa. Wydział Prawa, Administracji i Ekonomii Uniwersytetu Wrocławskiego, Wrocław 2018.

Górski R., Bez państwa. Demokracja uczestnicząca w działaniu, Wydawnictwo Korporacja Ha!art, Kraków 2007.

Hodgson G.M., Economisc and Institutions, Polity Press, Cambridge-Oxford 1996.

Isin E.F., Democracy, Citizenship and the Global City, Routledge, New York 2013.

Kaczmarek M., Olejnik I., Springer A., Badania jakościowe – metody i zastosowania, CeDeWu, Warszawa 2013.

Kalisiak-Medelska M., Partycypacja społeczna na poziomie lokalnym jako wymiar decentralizacji administracji publicznej w Polsce, Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź 2015.

Keating M., Szczyt Ziemi. Globalny program działań, Wydawnictwo GEA, Warszawa 1994.

Kędziora K., John Rawls. Uzasadnienie, sprawiedliwość i rozum publiczny, Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź 2019.

Keynes J.M., Ogólna teoria zatrudnienia, procentu i pieniądza, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 1985.

Kłębowski W., Budżet partycypacyjny. Ewaluacja, Wydawnictwo Instytutu Obywatelskiego, Warszawa 2014.

Kłębowski W., Budżet partycypacyjny. Krótka instrukcja obsługi, Instytut Obywatelski, Warszawa, 2013.

Klimczak B., Wybrane problemy i zastosowania ekonomii instytucjonalnej, Wydawnictwo Akademii Ekonomicznej, Wrocław 2006.

Kośmicki E., Główne cele ekologizacji społeczeństwa i gospodarki, Wydawnictwo Ekopress, Białystok 2010.

Kraszewski D., Mojkowski K., Budżet obywatelski w Polsce, Fundacja im. Stefana Batorego, Warszawa 2014.

Kulesza M., Sześciło D., Polityka administracyjna i zarządzanie publiczne, Wolters Kluwer, Warszawa 2013.

Le Moigne G., Subramaniam A., Gitner S., A Guide to the Formulation of Water Resources Strategy, World Bank, Washington 1994.

Liu P., Traub-Merz R. (red.), Public Participation in Local Decision-Making: China and Germany, Academy of Social Sciences Press Shanghai, Shanghai 2009.

Lorens P., Równoważenie rozwoju przestrzennego miast polskich, Wydawnictwo Politechniki Gdańskiej, Wydział Architektury, Gdańsk 2013.

Low N., The Green City: Sustainable Homes, Sustainable Suburbs (1st ed.), Sydney: University of New South Wales Press, Sydney 2005.

Malaga K., O niektórych dylematach teorii wzrostu gospodarczego i ekonomii, Polskie Towarzystwo Ekonomiczne, Warszawa 2009.

Martela B., Zły rok dla budżetów obywatelskich, Instytut Rozwoju Miast i Regionów, Warszawa 2020.

Maszkowska A., Sztop-Rutkowska K., Partycypacja obywatelska – decyzje bliższe ludziom, Laboratorium Badań i Działań Społecznych Soclab, Warszawa 2014.

Meadows D.H., Meadows D.L., Rander J., Behrens W.W., Granice wzrostu, Raport dla Klubu Rzymskiego, Państwowe Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa (wyd. oryg. 1972) 1973.

Mierzejewska L., Rozwój zrównoważony miasta. Zagadnienia poznawcze i praktyczne, Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Adama Mickiewicza, Poznań 2010.

Milgrom P., Roberts J., Economics, Organization and Management, Prentice Hall, Englewood Cliffs, New Jersey 1992.

Mill J.S., Principles of Political Economy, The Project Gutenberg Ebook of Principles of Political Economy, 1848.

North D.C., Institutions, Institutional Change and Economic Performance, Cambridge University Press, Cambridge 2002.

North D.C., Zrozumieć przemiany gospodarcze, Oficyna Wolters Kluwer Business, Warszawa 2014.

Nowak S., Metodologia badań społecznych, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2007.

Nowakowska A., Zrównoważony, inteligentny, partycypacyjny rozwój miasta, Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź 2016.

Olsen M., Logika działania zbiorowego. Dobra publiczne i teoria grup, Wydawnictwo Naukowe Scholar, Warszawa 2012.

Ostrom E., Dysponowanie wspólnymi zasobami, Wolters Kluwer Polska, Warszawa 2013.

Ostrom E., Governing the Commons: The Evolution of Institutions for Collective Action, Cambridge University Press, Cambridge 1990.

Perroux F., L’économie du XX-ième siècle, Presses Universitaires de Grenoble, Grenoble 1961.

Piasecki R. (red.), Ekonomia rozwoju, Państwowe Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa 2007.

Pigou A.C., The Economics of Welfare, Macmillan, London 1920.

Podręcznik zarządzania partycypacyjnego, Fundacja Inicjatyw Menedżerskich, Lublin 2013.

Poskrobko B. (red.),Ekonomia zrównoważonego rozwoju w świetle kanonów nauki, Wydawnictwo Wyższej Szkoły Ekonomicznej, Białystok 2011.

Poskrobko B. (red.), Zrównoważony rozwój gospodarki opartej na wiedzy, Wydawnictwo Wyższej Szkoły Ekonomicznej, Białystok 2009.

Rawls J.,A Theory of Justice: Revised edition, Oxford University Press, Oxford 1999.

Raza A., Thébault Weiser E., Fostering Public Participation in Budget-making. Case Studies from Indonesia, the Marshall Islands, and Pakistan, ADB and The Asia Foundation, Manila 2006.

Ricardo D., Principles of Political Economy and Taxation, John Murray, London 1817.

Rogall H., Ekonomia zrównoważonego rozwoju. Teoria i praktyka, Wydawnictwo Zysk i spółka, Poznań 2010.

Rossman G., Rallis S.F., Learning in the Field: An Introduction to Quantitative Research, Thousand Oaks, CA Sage 1998.

Rzeńca A., Ekomiasto i Środowisko. Zrównoważony, inteligentny i partycypacyjny rozwój miast, Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź 2016.

Sadowska B., Szaja M., Włodarek J., Partycypacja społeczna wehikułem rozwoju lokalnego, Wydawnictwo Uniwersytetu Szczecińskiego, Szczecin 2019.

Serzysko E., Standardy procesów budżetu partycypacyjnego w Polsce, Fundacja Pracownia Badań i Innowacji Społecznych Stocznia, Warszawa 2014.

Shah A., (red.) Participatory Budgeting, World Bank Publications, Washington 2007.

Schimanek T., Partycypacja społeczna w społeczności lokalnej, Fundacja Inicjatyw Społeczno-Ekonomicznych, Warszawa 2015.

Sintomer Z., Herzberg C., Rocke A., Participatory Democracy and Public Service Modernisation, Farnham, Ashgate 2013.

Słodowa-Hełpa M., Rozwój zintegrowany. Warunki, wymiary, wyzwania, CeDeWu, Warszawa 2013.

Smith A., An Inquiry into the Nature and Causes of the Wealth of Nations, London 1776, polskie tłumaczenie: Badania nad naturą i przyczynami bogactwa narodów, t. 1-2, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2007.

Sokołowicz M.E., Rozwój terytorialny w świetle dorobku ekonomii instytucjonalnej. Przestrzeń – bliskość – instytucje, Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź 2015.

Staniek Z., Ekonomia instytucjonalna. Dlaczego instytucje są ważne, Difin, Warszawa 2017.

Stokłuska E., Opis przykładu partycypacji, budżet obywatelski w Sopocie, Pracownia Badań i Innowacji Społecznych Stocznia, Sopot 2011.

Stoner J.A.F., Wankel Ch., Kierowanie, Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa 1996.

Swianiewicz P., Klimska U., Mielczarek A., Nierówne koalicje – liderzy miejscy w poszukiwaniu nowego modelu zarządzania rozwojem, Wydawnictwo Naukowe Scholar, Warszawa 2004.

Swianiewicz P., Krokowska J., Nowicka P., Zaniedbane dzielnice w polityce wielkich miast, Dom Wydawniczy Elipsa, Warszawa 2011.

Szelągowska A., Inwestycje w zrównoważonym rozwoju miast, CeDeWu, Warszawa 2017.

Talpin J., Schools of Democracy. What Ordinary Citizens (Sometimes) Become More Competent in Participatory Budgeting Institutions, ECPR Press, Colchester 2011.

Timofiejuk I., Metoda . Teoria i tablice, Wyd. Fundacja Naukowa Taylora, Warszawa 1993.

Wampler B., Participatory Budgeting in Brazil: Contestation, Cooperation, and Accountability, University Park: Pennsylvania State University Press, Pennsylvania 2010.

Warda J., Uspołecznienie zarządzania publicznego. Studium przypadku Wrocławia, Lublina, Rzeszowa, Wydawnictwo UMCS, Lublin 2015.

Wilcox D., The Guide to Effective Participation, The Joseph Rowntree Foundation, Brighton 1994.

Wilkin J. (red.), Teoria wyboru publicznego, Wydawnictwo Naukowe Scholar, Warszawa 2012.

Wilkin J., Instytucjonalne i kulturowe podstawy gospodarowania, Wydawnictwo Naukowe Scholar, Warszawa 2016.

Williamson O.E., The Economic Institutions of Capitalism: Firms, Markets, Relational Contracting, New York Free Press, New York 2005.

Zabłocki G., Rozwój zrównoważony, idee, efekty, kontrowersje, Wydawnictwo Uniwersytetu Mikołaja Kopernika, Toruń 2002.

Zalega T., Mikroekonomia współczesna (wyd. II), Wydawnictwo Wydziału Zarządzania Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa 2015.

Artykuły

Arneson R.J., Democracy Is Not Intrinsically Just, [w:] K. Dowding, R.E. Goodin, C. Pateman, Justice and Democracy. Essays for Brian Barry, Cambridge University Press, Cambridge, 2004.

Arnstein S., The Ladder Citizen Participation, “Journal of Institute of American Planners”, Vol. 35 (4), 1969.

Baiocchi G., Participation, Activism, and Politics: The Porto Alegre Experiment, [w:] A. Fung, E.O. Wright, Depending Democracy. Institutional Innovations in Empowered Participatory Governance, London 2003.

Bąkiewicz A., Żuławska U., Od teorii wzrostu do ekonomii rozwoju, [w:] A. Bąkiewicz (red.), U. Żuławska, Rozwój w dobie globalizacji, Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa 2010.

Bednarska-Olejniczak D., Olejniczak J., Participatory Budget in Poland in 2013-2018 – Six Years of Experiences and Directions of Changes, [w:] Dias N., Hope for Democracy. 30 Years of Participatory Budgeting Worldwide, Epopeia Records Oficina, 2018.

Bernaciak A., Rzeńca A., Sobol A., Participatory Budgeting as a Tool of Enviromental Improvements in Polish Cities, “Economic and Environmental Studies”, Vol. 17, No. 4 (44), 2017.

Berniak-Woźny J., Good governance – narzędzie czy fundament zrównoważonego rozwoju?, „Zeszyty Naukowe Uczelni Vistula”, Vol. 55(4), 2017.

Boryczka E.M., Partycypacja społeczna, [w:] A. Nowakowska, Z. Przygodzki, A. Rzeńca, Ekomiasto i Społeczeństwo. Zrównoważony, inteligentny, partycypacyjny rozwój miasta, Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź 2016.

Boryczka E.M., Partycypacyjne instrumenty zarządzania jednostkami samorządu terytorialnego, [w:] A. Nowakowska (red.), Nowoczesne metody i narzędzia zarządzania rozwojem lokalnym i regionalnym, Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź 2015.

Borys T., Wybrane problemy metodologii pomiaru nowego paradygmatu rozwoju – polskie doświadczenia, „Optimum Studia ekonomiczne”, Nr 3(69), 2014.

Borys T., Zrównoważony rozwój – jak rozpoznać ład zintegrowany, „Problemy Ekorozwoju – Problems Of Sustainable Development”, Vol. 6, No 2, 2011.

Borys T., Interdyscyplinarność ekonomii zrównoważonego rozwoju, [w:] B. Poskrobko (red.), Teoretyczne aspekty ekonomii zrównoważonego rozwoju, Wydawnictwo Wyższej Szkoły Ekonomicznej, Białystok 2011.

Borys T., Koncepcja zrównoważonego rozwoju w naukach ekonomicznych, [w:] B. Poskrobko (red.), Ekonomia zrównoważonego rozwoju w świetle kanonów nauki, Wydawnictwo Wyższej Szkoły Ekonomicznej, Białystok 2011.

Brenner N., Global Cities, GlocalStates: Global City Formation and State Territorial Restructuring in Contemporary Europe, “Review of International Political Economy”, Nr 5(1), 1998.

Brenner N., Theodore N., Cities and the Geographies of “Actually Existing Neoliberalism”, “Antipode”, Nr 34, 2002.

Brueckner J.K., Urban sprawl: Diagnosis and Remedies, “International Regional Science Review”, Vol. 23, 2001.

Bułajewski S., Demokracja bezpośrednia w jednostkach samorządu terytorialnego w Polsce –stan obecny i perspektywy zmian, [w:] P. Steciuk (red.), Konstytucyjne podstawy budowania i rozwoju społeczeństwa obywatelskiego w Polsce i na Ukrainie – dobre praktyki, Wydawnictwo Wyższej Szkoły Prawa i Administracji, Rzeszów – Przemyśl 2013.

Bułajewski S., Demokracja bezpośrednia w jednostkach samorządu terytorialnego w Polsce –stan obecny i perspektywy zmian, [w:] W. Skrzydło, W. Szapował, K. Eckhardt, P. Steciuk, Konstytucyjne podstawy budowania i rozwoju społeczeństwa obywatelskiego w Polsce i na Ukrainie – dobre praktyki, Wydawnictwo Wyższej Szkoły Prawa i Administracji Rzeszów – Przemyśl 2013.

Coleman J.S., Perspektywa racjonalnego wyboru w socjologii ekonomicznej, [w:] A. Jasińska-Kania (red.), Współczesne teorie socjologiczne, T. 1, Warszawa 2006.

Colender D., The Complexity Revolution and the Future of Economics, “Middlebury College Economics Discussion Paper”, Nr 8, 2003.

Creswell J.W., Mixed Methods Research, [w:] The Sage Encyclopedia of Qualitative Research Methods, Sage Publications, 2008.

Czaja T., Problemy badawcze oraz wyzwania rozwojowe ekonomii środowiska i zasobów naturalnych, „Ekonomia i Środowisko”, Nr 3(43), 2012.

Czarnecki K., Udział mieszkańców w ustalaniu wydatków gminy w ramach tzw. budżetu obywatelskiego, „Prawo budżetowe Państwa i Samorządu”, Nr 1, 2014.

Czech S., Państwo opiekuńcze a rozwój i instytucje gospodarki, „Studia Ekonomiczne”. Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Ekonomicznego w Katowicach, Nr 211, 2015.

Czyż M., Strategia wdrażania rozwoju zrównoważonego, „Ekonomia i Środowisko”, Nr 1(16), 2000.

Daniels B., The Tragicomedy of the Commons, “Brigham Young University Law Review”, Nr 6, 2014.

Dubicki D., Budżet obywatelski jako element partycypacji społecznej, „Studia z polityki publicznej”, Vol. 8, No. 1, 2021.

Farber S., Costanza R., Wilson M., Economic and Ecological Concepts for Ecosystem Services, “Ecological Economics”, Nr 41, 2002.

Fiedor B., Instytucje formalne i nieformalne w kształtowaniu trwałego rozwoju, „Studia i Prace Wydziału Nauk Ekonomicznych i Zarządzania Uniwersytetu Szczecińskiego”, Nr 40, T. 2, 2015.

Fijor J.M., Czy dobra publiczne są naprawdę publiczne?, „Studia Ekonomiczne”, Nr 1 (LXVIII), 2011.

Gerber A.S., Rogers T., Descriptive Social Norms and Motivation to Vote: Everybody’s Voting and so Should You, “The Journal of Politics”, Vol. 71, No. 1, 2009.

Glejt P., Budżet obywatelski w wyznaczaniu zadań publicznych, [w:] B. Szmulik (red.), Jawność i jej ograniczenia, t. IX, Zadania i kompetencje, Wydawnictwo C.H. Beck, Warszawa 2015.

Gruchelski M., Niemczyk J., Agenda Narodów Zjednoczonych na rzecz Zrównoważonego rozwoju 2030 i cele Zrównoważonego rozwoju – szanse realizacji celów, „Postępy Techniki Przetwórstwa Spożywczego” Nr 1, 2016.

Guldi J., A History of the Participatory Map, Southern Methodist University SMU Scholar, “History Faculty Publications”, Nr 10, 2017.

Harańczyk A., Procesy suburbanizacji w krakowskim obszarze funkcjonalnym, „Studia Miejskie”, Vol. 18, 2015.

Harasimowicz A., W kierunku rozwoju zrównoważonego. Granice wzrostu miast, [w:] E. Broniewicz, Gospodarowanie przestrzenią w warunkach rozwoju zrównoważonego, Oficyna Wydawnicza Politechniki Białostockiej, Białystok 2017.

Hardin G., The tragedy of the commons, “Science”, T. 162, Nr 3859, 1968.

Hatuka T., Rosen-Zvi I., Birnhack M., Toch E., Zur H., The Political Premises of Contemporary Urban Concepts: The Global City, the Sustainable City, the Resilient City, the Creative City, and the Smart City, “Planning Theory & Practice”, 2018.

Haughton G., Environmental Justice, and the Sustainable City, “Journal of Planning Education and Research”, Nr 18(3), 1999.

Hausner D., Community Participation. Parenting With Youth. A Rights, Respect, Responsibility Paradigm, “Transitions”, Vol. 14, Nr 3, 2002.

Hewson C., Mixed Methods Research, [w:] V. Jupp (red.), The SAGE Dictionary of Social Research Methods, London: SAGE Publications, 2006.

Irwina E.G., Bockstael N.E., Land Use Externalities, Open Space Preservation and Urban Sprawl, “Regional Science and Urban Economics”, Vol. 34, 2004.

Jasińska-Kania A., Teoria racjonalnego wyboru, [w:] A. Jasińska- Kania (red.), Współczesne teorie socjologiczne, wybór i opracowanie, Wydawnictwo Naukowe Scholar, Warszawa 2006.

Jeżowski P., Rozwój zrównoważony i jego nowe wyzwania, „Kwartalnik Kolegium Ekonomiczno- Społecznego Studia i Materiały”, Szkoła Główna Handlowa, Warszawa, Nr 2, 2012.

Johnson R.B., Onwuegbuzie A.J., Turner L.A., Toward a Definition of Mixed Methods Research, “Journal of Mixed Methods Research”, Vol. 1 No. 2, 2007.

Kalinowski M., Ekonomiczne przesłanki lobbingu w świetle public choice, „Gospodarka narodowa”, Nr 7/8, 2005.

Kalisiak-Mędelska M., Budżet partycypacyjny – rzeczywisty czy pozorny instrument partycypacji społecznej? Przykład Łodzi, [w:] R.P. Krawczyk, A. Borowicz, Aktualne problemy samorządu terytorialnego po 25 latach jego istnienia, Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź 2016.

Karaczun Z., Euro 2012 vs. Sustainable Development, “Problems of Sustainable Development”, Vol. 7, No. 1, 2012.

Kawalec P., Metody mieszane w kontekście procesu badawczego w naukoznawstwie, „Zagadnienia naukoznawstwa”, Nr 1(199), 2014.

Kiełczewski D., Homo oeconomicus i homo sustinens jako wyzwania ekonomii zrównoważonego rozwoju, [w:] B. Poskrobko (red.),Teoretyczne aspekty ekonomii zrównoważonego rozwoju, Wydawnictwo Wyższej Szkoły Ekonomicznej, Białystok 2011.

Kiełczewski D., Homo oeconomicus versus homo sustinens. Uwagi o metodologicznych odmiennościach między ekonomią zrównoważonego rozwoju a ekonomią głównego nurtu, [w:] B. Poskrobko (red.), Ekonomia zrównoważonego rozwoju w świetle kanonów nauki, Wydawnictwo Wyższej Szkoły Ekonomicznej, Białystok 2011.

Kip M., Moving Beyond the City: Conceptualizing Urban Commons from a Critical Urban Studies Perspective, [w:] M. Schwegmann (red.), Urban Commons: Moving Beyond State and Market, Birkhäuser Verlag Editor, Berlin 2015.

Klimczak B., Uwagi i powiązania między standardową ekonomią i nową ekonomia instytucjonalną, [w:] S. Rudolf (red.), Nowa ekonomia instytucjonalna, aspekty teoretyczne i praktyczne, Wydawnictwo Wyższej Szkoły Ekonomii i Administracji, Kielce 2005.

Korpi W., Economic Growth and the Welfare State: Leaky Bucket or Irrigation System?, ”European Sociological Review”, Vol. ½, 1985.

Kosiek T., Zrównoważony rozwój – rozwiązanie czy ideologia?, „Zeszyty Naukowe Politechniki Śląskiej, Seria Zarządzanie i Organizacja”, z. 85, 2015.

Kozłowski S., Ogólne uwarunkowania ekorozwoju, [w:] B. Poskrobko (red.), Sterowanie ekorozwojem. Teoretyczne aspekty ekorozwoju, tom I, Wyd. Politechniki Białostockiej, Białystok 1998.

Krajewska A., Sawicki A., Referenda lokalne – regulacje prawne, dotychczasowa praktyka i pożądane kierunki zmian przepisów, [w:] M Koziarek, Prawo a partycypacja publiczna, Instytut Spraw Publicznych, Warszawa 2014.

Krawczyk A., Doskonalenie budżetu obywatelskiego na przykładzie miasta Częstochowy, „Zeszyty naukowe Politechniki Częstochowskiej: Zarządzanie”, Nr 22, 2016.

Kubiczek A., Jak mierzyć dziś rozwój społeczno-gospodarczy krajów, „Nierówności Społeczne a Wzrost Gospodarczy”, Nr 2(38), 2014.

Laskowska E., Budżet partycypacyjny i jego rola na przykładzie miasta stołecznego Warszawy, „Zeszyty naukowe SGGW, Polityki europejskie, Finanse i marketing”, Nr 18 (67), 2017.

Lefebvre H., Prawo do miasta, „Praktyka Teoretyczna”, Nr 5, 2012.

Leszkowicz-Baczyński J., Budżet partycypacyjny jako szansa redukcji społecznych problemów miast, „Przegląd socjologiczny”, LXV (65)/1, 2016.

Łonkiewicz B., Przesłanki i cele ochrony wybranych typów lasów, [w:] M. Łonkiewicz (red.), Ochrona i zrównoważone użytkowanie lasów w Polsce, Fundacja IUCN Polska, Warszawa 1996.

Łukomska-Szarek J., Budżetowanie partycypacyjne jako instrument współzarządzania sferą publiczną, „Nierówności społeczne a wzrost gospodarczy”, Nr 40, 2014.

Małek J., Historyczne i współczesne uwarunkowania procesów suburbanizacji, „Przestrzeń i Forma”, Vol. 16, 2011.

Marcuse P., Whose Right(s) to the City? [w:] N. Brenner, P. Marcuse, M. Mayer, Cities for People, Not for Profit, Routledge, London 2012.

Mazur S., Historia administracji publicznej, [w:] J. Hausner (red.), Administracja publiczna, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2005.

Menegat R., Participatory democracy and sustainable development: integrated urban environmental management in Porto Alegre, Brazil, “Environment and Urbanization”, Vol. 14, Nr 181, 2002.

Michalak T., Ekonomiczna teoria demokracji Anthony’ego Downsa, [w:] J. Wilkin (red.), Teoria wyboru publicznego, Wydawnictwo Naukowe Scholar, Warszawa 2012.

Michalska-Żyła A., Brzeziński K., Budżet partycypacyjny jako mechanizm współrządzenia miastem, „Annales Universittis Mariae Curie-Skłodowska”, Lublin – Polonia Vol. XXIV, 2 Sectio K 2017.

Mierzejewska L., Zrównoważony rozwój miasta – wybrane sposoby pojmowania, koncepcje i modele, „Problemy Rozwoju Miast”, Kwartalnik Naukowy Instytutu Rozwoju Miast Rok XII, Zeszyt II/2015.

North D.C., Transformation Costs, Institution and Economics History, “Journal of Institutional and Theoretical Economics”, Nr 140, 1984.

Obrębska M., Wprowadzenie i rozwój budżetu partycypacyjnego w angielskim samorządzie lokalnym, [w:] A. Turoń-Kowalska (red.) Demokracja deliberatywna: utopia czy ratunek dla demokratycznych wartości? Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, Sosnowiec 2016.

Olech A., Modele partycypacji publicznej w Polsce, [w:] A. Olech (red.), Dyktat czy uczestnictwo? – diagnoza partycypacji społecznej w Polsce, Instytut Spraw Publicznych, Warszawa 2012.

Pateman C., Participatory Democracy Revisited, “Perspectives on Politics”, Vol. 10, No. 1, 2012.

Petrişor A.I., Petrişor L.E., The shifting relationship between urban and spatial planning and the protection of the environment: Romania as a case study, “Present Environment and Sustainable Development”, No. 7(1), 2013.

Pieńkowski D., Racjonalność a natura ludzka, [w:] B. Poskrobko (red.), Uwarunkowania rozwoju zrównoważonej gospodarki opartej na wiedzy, Wydawnictwo Wyższej Szkoły Ekonomicznej, Białystok 2011.

Piontek B., Współczesne uwarunkowania rozwoju społeczno- gospodarczego (ujęcie syntetyczne), „Problemy Ekorozwoju”, Nr 2, 2010.

Poniatowicz M., Kontrowersje wokół idei budżetu partycypacyjnego jako instrumentu finansów lokalnych, „Studia ekonomiczne”, Nr 198, 2014.

Poskrobko B., Metodologiczne aspekty ekonomii zrównoważonego rozwoju, „Ekonomia i Środowisko”, Nr 3(43), 2012.

Poskrobko B., Metodologiczne aspekty ekonomii zrównoważonego rozwoju, [w:] B. Poskrobko (red.), Ekonomia zrównoważonego rozwoju w świetle kanonów nauki, Wydawnictwo Wyższej Szkoły Ekonomicznej, Białystok 2011.

Ptak A., Lokalna społeczność w procesie tworzenia funduszu społecznego, „Studia regionalne i lokalne”, Nr 1(59), 2015.

Pytlik B., Budżet partycypacyjny w Polsce. Ewolucja i dylematy, „Studia z Polityki Publicznej”, Nr 1, 2017.

Radziszewski M., Wybrane instrumenty wykorzystywane w procesie budowy społeczeństwa obywatelskiego, „Samorząd Terytorialny”, Nr 6, 2016.

Ratajczak M., Dylematy współczesnej ekonomii, „Zeszyty naukowe Polskiego Towarzystwa Ekonomicznego”, nr 6, 2008.

Robinson W.I., Saskia Sassen and the sociology of globalization: A critical appraisal, “Sociological Analysis”, Nr 3(1), 2009.

Rose C.M., Surprising Commons,” Brigham Young University Law Review”, Nr 6, 2014.

Rose C.M., The comedy of the commons: Custom, commerce, and inherently public property, “The University of Chicago Law Review”, T. 52, Nr 3, 1986.

Rytel-Warzocha A., Budżet obywatelski, „Disputatio”, T. XV, 2013.

Rytel-Warzocha A., Partycypacja społeczna w sprawach budżetowych. Model Porto Alegre jako pierwowzór rozwiązań europejskich, „Przegląd prawa konstytucyjnego”, Nr 1, 2010.

Sadowski Z., Dezyderat trwałego rozwoju i warunki jego spełnienia. (Tezy), [w:] Filozoficzne i społeczne uwarunkowania zrównoważonego rozwoju, A. Pawłowski (red.), Monografie nr 16, PAN, Komitet Ochrony Środowiska, Lublin 2003.

Samuelson A.P., The Pure Theory of Public Expenditure, “Review of Economics and Statistics”, Vol. 36, 1954.

Samuelson P., Diagrammatic Exposition of a Theory of Public Expenditure, “The Review of Economics and Statistics”, Vol. 37, No. 4, 1955.

Shkabatur J., Cities @ crossroads: Digital technology and local democracy in America, “Brooklyn Law Review”, No. 76(4), 2011.

Siebenhüner B., Homo sustinens – towards a new conception of humans for the science of sustainability, “Ecological Economics”, No. 32(1), 2000.

Siemiński W., Cele i zasady partycypacji społecznej w planowaniu przestrzennym – przegląd literatury, „Człowiek i środowisko”, Nr 31 (1-2), 2007.

Sintomer Y., Herzberg C., Röcke A, Allegretti G., Transnational Models of Citizen Participation: The Case of Participatory Budgeting, [w:] N. Dias (red.) Hope for democracy – 25 years of participatory budgeting worldwide, In Loco Association, Portugal 2014.

Sobol A., Budżet obywatelski jako narzędzie rozwoju lokalnego, „Studia ekonomiczne”, Nr 316, 2017.

Sobol A., Mieszkaniec jako konsument i współtwórca oferty miejskiej, „Studia Ekonomiczne. Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Ekonomicznego w Katowicach”, Nr 326, 2017.

Sokołowicz M., Miejskie dobra wspólne (commons) z perspektywy ekonomii miejskiej, „Studia Regionalne i Lokalne”, Nr 4(70), 2017.

Sokołowicz M.E., Zasina J., Ekonomia miasta, [w:] A. Nowakowska (red.), EkoMiasto i Gospodarka. Zrównoważony, inteligentny i partycypacyjny rozwój miasta, Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź 2016.

Sokołowicz M.E., Rewitalizacja miast z perspektywy ekonomicznej. Refleksje teoretyczne i ich konsekwencje dla praktyki planowania przedsięwzięć rewitalizacyjnych, „Gospodarka w Praktyce i Teorii”, Tom 45, Nr 4, 2016.

Sołtysik M., Budżet jednostki samorządu terytorialnego a wiedza i aktywność lokalnej społeczności, „Humanities and Social Sciences HSS”, Vol. XXII, 24 (4), 2017.

Songmin A., Participatory Budgeting in Korea: the Case of Dong-Ku, [w:] Y. Sintomer, R. Traub-Merz, J. Zhang, C. Herzberg, Participatory Budgeting in Asia and Europe, Key Challenges of Participation, Houndmills: Palgrave Macmillan, New York 2013.

Sorychta-Wojsczyk B., Uwarunkowania wykorzystania budżetu obywatelskiego w administracji publicznej, Zeszyty Naukowe Politechniki Śląskiej. Organizacja i Zarządzanie, Nr 78, 2015.

Szaranowicz-Kusz M., Budżet partycypacyjny w Polsce, Infos – zagadnienia społeczno-gospodarcze, „Biuro Analiz Sejmowych”, Nr 1 (205), 2016.

Thrasher J., Gaus G., Buchanan J., Tullock G., The Calculus of Consent, [w:] T.L. Jacob (red.), The Oxford Handbook of Classics in Contemporary Political Theory, Oxford University Press, Oxford 2017.

Vale L.J., The politics of resilient cities: Whose resilience and whose city?, “Building Research & Information”, Nr 42(2), 2014.

Wampler B., A Guide of Participatory Budgeting, [w:] A. Shah (red.) Participatory budgeting, The World Bank, Washington 2007.

Williamson O.E., The Theory of the Firm as Governance Structure: From Choice to Contract, “Journal of Economic Perspectives”, Nr 16 (3), 2002.

Wilkin J., Teoria wyboru publicznego – homo oeconomicus w sferze polityki, [w:] J. Wilkin (red.), Teoria wyboru publicznego, Wydawnictwo Naukowe Scholar, Warszawa 2012.

Wójcik M., Fundusz sołecki w świetle nowych regulacji prawnych, „Prawo Budżetowe Państwa i Samorządu”, Nr 2(4), 2014.

Wojtoszek K., Prawne uwarunkowania partycypacji społecznej w Polsce. Samorząd terytorialny w Polsce z perspektywy 25-lecia jego funkcjonowania, „Prace Naukowe WWSZiP”, nr 33(3), 2015.

Wu Y., Wang W., Does Participatory Budgeting Improve the Legitimacy of the Local Government? A Comparative Case Study of Two Cities in China, “Australian Journal of Public Administration” Vol. 71, nr 2, 2012.

Zadroga A., Współczesna ekonomia w poszukiwaniu paradygmatu rozwoju gospodarczo-społecznego, „Roczniki ekonomii i zarządzania”, nr 4 (40), 2012.

Zadroga A., Ewolucja teorii ekonomii rozwoju w XX wieku: od kategorii wzrostu gospodarczego do koncepcji zrównoważonego rozwoju, „Kwartalnik Kolegium Ekonomiczno-Społecznego. Studia i Prace”, nr 2, 2016

Zalega T.,Ekonomia behawioralna jako nowy nurt ekonomii – zarys problematyki, „Studia i Materiały Wydziału Zarządzania Uniwersytetu Warszawskiego”, Nr 1(18), 2015.

Zalega T., Ekonomia ewolucyjna jako jeden z nurtów współczesnej ekonomii – zarys problematyki, „Studia i Materiały Wydziału Zarządzania Uniwersytetu Warszawskiego”, Nr 2 (19), 2015.

Zalega T., Rozwój zrównoważony a ekonomia zrównoważonego rozwoju – zarys problematyki, „Studia i Materiały Wydziału Zarządzania Uniwersytetu Warszawskiego”, Nr 1(20), 2016.

Zawadzka-Pąk U.K., Lotko E., Motywacja mieszkańców polskich samorządów do angażowania się w proces budżetowania partycypacyjnego, „Prace Naukowe Uniwersytetu Ekonomicznego we Wrocławiu”, nr 478, 2017.

Akty prawne

Długookresowa Strategia rozwoju kraju Polska 2030, tekst jednolity, Kancelaria Premiera RP, Warszawa 2014.

Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 r. uchwalona przez Zgromadzenie Narodowe w dniu 2 kwietnia 1997 r., przyjęta przez Naród w referendum konstytucyjnym w dniu 25 maja 1997 r., podpisana przez Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej w dniu 16 lipca 1997 r., Dz.U. 1997 nr 78 poz. 483.

Konwencja o różnorodności biologicznej, sporządzona w Rio de Janeiro dnia 5 czerwca 1992 r. Dz.U 2002 Nr 184, poz. 1532.

Krajowa Polityka Miejska 2023(2015), wersja II do konsultacji publicznych i uzgodnień międzyresortowych, Ministerstwo Infrastruktury i Rozwoju, Monitor Polski Dziennik Urzędowy Rzeczpospolitej Polskiej, 09 grudnia 2015, poz.1235, zmiany umieszczone w Dz.U. z 2015 r. poz. 349, 1240, 1358 i 1890.

Rezolucja Parlamentu Europejskiego z dnia 13 stycznia 2009 r.w sprawie perspektyw rozwoju dialogu obywatelskiego w ramach traktatu z Lizbony, 2008/2-67 (INI) 2010/C 46 E/03.

Rezolucja Zgromadzenia Ogólnego A/RES/70/1, Agenda na Rzecz Zrównoważonego Rozwoju 2030, 25 września 2015 r.

Uchwała nr 8 Rady Ministrów z dnia 14 lutego 2017 r. w sprawie przyjęcia Strategii na rzecz Odpowiedzialnego Rozwoju do roku 2020 (z perspektywą do 2030 r.).

Ustawa z 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym, Dz.U. 2012 nr 0, poz. 567.

Ustawa z 5 czerwca 1998 r. o samorządzie powiatowym, Dz.U. 1998 nr 91, poz. 578.

Ustawa z 15 września 2000 r. o referendum lokalnym, Dz.U. 2000 nr 88, poz. 985.

Ustawa z 6 września 2001 r. o dostępie do informacji publicznej, Dz.U. 2001 nr 112, poz. 1198.

Ustawa z 24 kwietnia 2003 r. o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie, Dz.U. 2003 nr 96, poz. 873.

Ustawa z 27 marca 2003 r. o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym, Dz.U. 2003 nr 80, poz. 717.

Ustawa z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej, Dz.U. 2004 nr 64, poz. 593.

Ustawa z dnia 20 kwietnia 2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy, Dz.U. 2004 Nr 99, poz. 1001.

Ustawa z 6 grudnia 2006 r. o zasadach prowadzenia polityki rozwoju, Dz.U. 2006 nr 227, poz. 1658.

Ustawa z 3 października 2008 r. o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko, Dz.U. 2008 r. nr 199, poz. 1227.

Ustawa z dnia 11 stycznia 2018 r. o zmianie niektórych ustaw w celu zwiększenia udziału obywateli w procesie wybierania, funkcjonowania i kontrolowania niektórych organów publicznych, Dz.U. z 2018 r., poz. 140.

Traktat o Funkcjonowaniu Unii Europejskiej, art. 288, akapit 3, Dz.U. 2004.90.864/2, tekst skonsolidowany uwzględniający zmiany wprowadzone traktatem z Lizbony.

Materiały i źródła

AGENDA 21, United Nations Conference on Environment & Development Rio de Janeiro, Brazil, 3 to 14 June 1992.

Analizy statystyczne: Miasta w liczbach 2016, GUS Warszawa, Poznań 2018.

Bednarska-Olejniczak B., Participatory budget in Wroclaw as an element of smart city 3.0 concept, In 19th International Colloquium on Regional Sciences. Conference Proceedings, Brno 2016.

CBOS, Poczucie wpływu na sprawy publiczne, Centrum Badania Opinii Publicznej, Warszawa 2017.

Citizen as Partners. Information, Consultation and Public Policy, OECD, Paris 2001.

DCLG, Communities in Control: Real People, Real Power, HMSO, London 2008.DCLG, Giving more people a say in local spending. Participatory Budgeting: a national strategy, London 2008.

Europe 2020: A European Strategy for Smart, Sustainable, and Inclusive Growth; tłum. EUROPA 2020 Strategia na rzecz inteligentnego i zrównoważonego rozwoju sprzyjającego włączeniu społecznemu, Strategia Komisji Europejskiej z dnia 03 marca 2010r., Bruksela 2010, https://eur-lex.europa.eu/legal-content/PL/TXT/PDF/?uri=CELEX:52010DC2020&from=en [dostęp 03.03.2021 r.].

Fundusz grantowy dla Płockaz PKN ORLEN S. A. oraz Bassel Orlen Polyolefins Sp. z o.o., Kapitał Społeczny dla gospodarki, http://www.odpowiedzialnafirma.pl/platforma/print.php?p =new&idg=7&id=14.

Fundusz Grantowy dla Płocka, „Kronika Mazowiecka. Pismo Samorządu Województwa Mazowieckiego”, 2004, nr 2.

Komunikat Komisji Europejskiej z 2002 r. W kierunku lepszej kultury konsultacji i dialogu. Zasady ogólne i minimalne standardy na potrzeby Komisji z zainteresowanymi stronami, COM (2002)0704.

Nasza wspólna przyszłość. Raport Światowej Komisji do Spraw Środowiska i Rozwoju, Państwowe Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa 1991.

OECD, 2011, Urban Policy Reviews: Poland 2011; (polskie tłumaczenie i wydanie: Ministerstwo Rozwoju Regionalnego).

Ranking polskich miast zrównoważonych, Arcadis, Warszawa2015.

Raport Światowej Komisji ds. Środowiska i Rozwoju (World Commission on Environment and Development) z 1987 r. Nasza wspólna przyszłość (Our Common Future).

Strategia „Wrocław w perspektywie 2020 plus”, uchwała nr liv/3250/06 Rady Miejskiej Wrocławia z dnia 6 lipca 2006 r., Wrocław 2006, https://bip.um.wroc.pl/uploads/files/ProgramMiejski/strategia_pl.pdf, [dostęp 11.04.2021 r.].

Strategia na rzecz odpowiedzialnego rozwoju do roku 2020 ( z perspektywą 2030),przyjęta przez Radę Ministrów 14 lutego 2017 r., Warszawa 2017, https://www.gov.pl/web/fundusze-regiony/informacje-o-strategii-na-rzecz-odpowiedzialnego-rozwoju [dostęp 10.03.2021 r.].

Strategia rozwoju kraju 2020, Aktywne społeczeństwo, konkurencyjna gospodarka, sprawne państwo, tekst jednolity, Ministerstwo rozwoju regionalnego, Warszawa 2012, http://orka.sejm.gov.pl/Druki7ka.nsf/0/7938232EA0AAD4F2C1257AD00052A8F6/%24File/972.pdf [dostęp 23.04.2021 r.].

Strategia Rozwoju Miasta Poznania 2020+,uchwała Rady Miasta Poznania nr XLI/708/VII/2017, z dnia 24 stycznia 2017 r., Poznań 2017, https://www.poznan.pl/mim/main/-,p, 14886.html, [dostęp 18.04.2021 r.].

Strategia rozwoju województwa dolnośląskiego do 2020 roku,Uchwała Sejmiku Województwa Dolnośląskiego nr XXXII/932/13 z dnia 28 lutego 2013 r., Wrocław 2013, https://umwd.dolnyslask.pl/fileadmin/user_upload/Rozwoj_regionalny/SRWD/SRWD_2020-final.pdf [dostęp 15.03.2021 r.].

Strategia rozwoju województwa lubuskiego do 2020 roku, Uchwała Sejmiku Województwa Lubuskiego nr XXXII/319/12 z dnia 19 listopada 2012 r., Zielona Góra 2012, https://bip.lubuskie.pl/system/obj/14608_SRWL_2020_z_zalacznikami_1.pdf [dostęp 11.03.2021 r.].

Strategia rozwoju województwa wielkopolskiego do 2020 roku, Dokument przyjęty przez Sejmik Województwa Wielkopolskiego dnia 19.12.2005r., Poznań 2005, https://www.umww.pl/artykuly/55891/pliki/strategiarozwojuwojewodztwawielkopolskiegodo2020roku.pdf [dostęp 28.03.2021 r.].

Strategia Zrównoważonego rozwoju Gorzowa Wielkopolskiego 2010-2020, uchwała Rady Miasta Gorzowa Wlkp. w dniu 3 lutego 2010 r., Gorzów Wlkp. 2010, http://www.gorzow.pl/system/obj/20510_Strategia_Zrownowazonego_Rozwoju_Gorzowa_2010_2020.pdf [dostęp 05.04.2021 r.].

Strategii Rozwoju Kapitału Społecznego (współdziałanie, kultura, kreatywność) 2030, Monitor Polski z dnia 19 listopada 2020 r. poz.1060.

The BP Unit, Participatory Budgeting in the UK – A toolkit, Second Edition, Manchester 2010.

United Nations Millennium Declaration, United Nations. 5(22), 2000.

United Nations, Transforming our world: the 2030 Agenda for Sustainable Development, New York 2015.

World Bank (red.) Brazil Toward a More Inclusive and Effective Participatory Budget in Porto Alegre, World Bank, Washington 2008.

World Migration Report 2015, International Organization for Migration, Geneva 2015.