Uwarunkowania i konsekwencje procesu kurczenia się miast w Polsce

Prezentowana publikacja przedstawia przyczyny, skalę i zróżnicowanie przestrzenne procesu kurczenia się miast w Polsce. Charakterystyka aktualnej i przyszłej sytuacji miast ogółem i w przekroju miast wojewódzkich została przedstawiona za okres 20 lat, tj. za lata 1995-2014 oraz w okresie prognozowanym do 2050 roku. Aspekt demograficzny, społeczny, gospodarczy i przestrzenny urban shrinkage omówiono w poszczególnych rozdziałach.

Elementem spinającym problematykę kurczenia się miast jest rozdział o uwarunkowaniach i czynnikach rozwoju miast w Polsce, które przedstawione zostały w postaci metody analizy SWOT. Mocne i słabe strony oraz szanse i zagrożenia rozwoju miast przeanalizowano w trzech obszarach: problemowych: społeczeństwo - gospodarka − zagospodarowanie przestrzenne i ochrona środowiska. Wyniki analizy SWOT dla rozwoju miast polskich wskazały na wyraźną dominację mocnych stron nad słabymi oraz szans rozwoju nad zagrożeniami. Strategią generalną, którą powinny obrać wszystkie miasta, jest aktywizowanie mocnych stron i wykorzystywanie potencjalnych szans oraz likwidowanie słabości i unikanie zagrożeń.

Z uwagi na dużą skalę procesów kurczenia się jednostek miejskich w ostatnim czasie, pojawiają się nowe wyzwania przed polityką miejską, tworzeniem nowych zasad funkcjonowania gospodarki przestrzennej i strategii rozwoju obszarów miejskich. Przeciwdziałanie negatywnym skutkom procesów kurczenia się miast, wymaga współdziałania na różnych poziomach władzy publicznej i społeczności lokalnych, dotyczących kompleksowych interwencji w strukturę przestrzenną: prawną, funkcjonalną, społeczną i fizjonomiczną. Przesłanki te sprawiają, że problematyka kurczących się miast staje się przedmiotem badań naukowych.


Podjęcie (....) tematu badawczego, dotyczącego stosunkowo nowego w polskiej rzeczywistości problemu, jakim jest zmniejszanie się liczby ludności miast, należy uznać za ważne nie tylko z poznawczego punktu widzenia. Sam proces kurczenia się miast, wraz z negatywnymi konsekwencjami, jakie on ze sobą niesie dla kreowania procesów rozwoju, nie jest jeszcze często analizowany przez środowiska naukowe. Rozpoznanie przyczyn i następstw tego procesu w przypadku poszczególnych miast i ogólnie całego kraju, powinno stać się przyczynkiem do formułowania założeń polityki państwa odnośnie rozwoju miast oraz różnych rodzajów polityki miejskiej. Z tych to powodów uznaję, iż temat jest aktualny, ważny i ma wymiar utylitarny.
Prof. dr hab. Danuta Stawasz