Srebrna gospodarka. Ujęcie społeczno-ekonomiczne

Wprowadzenie Ewa Frąckiewicz, Barbara Kryk 9


Część I
Społeczne iekonomiczne aspekty starzenia się społeczeństw

Rozdział 1
Zróżnicowanie poziomu starości a pandemia COVID-19 - Renata Knap 17
Wstęp 17
1.1. Zróżnicowanie poziomu starości ludności świata 18
1.2. Przebieg pandemii COVID-19 w pierwszej połowie 2020 roku 25
1.3. Skala pandemii COVID-19 a udział osób starszych w populacji 30
Podsumowanie 35

Rozdział 2
Idea miasta przyjaznego starzeniu się i jej realizacja w mieście Szczecin - Beata Bugajska 37
Wstęp 37
2.1. Otoczenie fizyczne przyjazne starzeniu się 39
2.2. Otoczenie społeczne przyjazne starzeniu się 45
2.3. Możliwość uzyskania wsparcia jako obszar przyjazny starzeniu się 49
Podsumowanie 51

Rozdział 3
Senior a rynek mieszkaniowy - Milena Bera, Monika Śpiewak-Szyjka 53
Wstęp 53
3.1. Uwarunkowania demograficzne 54
3.2. Sytuacja materialna seniorów 56
3.3. Rynek mieszkaniowy wśród seniorów 57
Podsumowanie 61

Rozdział 4
Edukacja zdrowotna w starości - Magdalena Sylwia Kamińska 63
Wstęp 63
4.1. Edukacja zdrowotna osób starszych 64
4.1.1. Andragogika i geragogika 64
4.1.2. Definicja i cele edukacji zdrowotnej 64
4.1.3. Funkcje edukacji zdrowotnej 66
4.1.4. Paradygmaty edukacji zdrowotnej 68
4.2. Czynniki warunkujące skuteczność edukacji zdrowotnej 69
4.2.1. Metodyka edukacji zdrowotnej 70
4.2.2. Poczucie koherencji 74
4.2.3. Zasady edukacji zdrowotnej 74
4.2.4. Kompetencje edukatora zdrowia 78
Podsumowanie 80

Rozdział 5
Usługi opiekuńcze nad niesamodzielnymi osobami starszymi w Polsce - Rafał Iwański 81
Wstęp 81
5.1. Starość nadchodzi 82
5.2. Zapotrzebowanie na opiekę długoterminową 82
5.3. Organizacja i finansowanie świadczeń z zakresu opieki długoterminowej 84
Podsumowanie 92


Część II
Sytuacja gospodarstw domowych seniorów

Rozdział 6
Wzrost gospodarczy a sytuacja finansowa gospodarstw domowych seniorów - Wanda Skoczylas 97
Wstęp 97
6.1. Konceptualizacja badań 101
6.2. Wyniki przeprowadzonego badania 103
Podsumowanie 111

Rozdział 7
Osoby starsze na rynku pracy - konieczność czy potrzeba aktywności? - Barbara Kryk 115
Wstęp 115
7.1. Metodyka badań 116
7.2. Sytuacja zawodowa osób starszych na rynku pracy 117
7.3. Zaangażowanie osób starszych w pracę 129
Podsumowanie 135

Rozdział 8
Finansowe zabezpieczenie emerytalne w srebrnej gospodarce - Iwona Olejnik 137
Wstęp 137
8.1. Finansowe zabezpieczenie emerytalne 138
8.2. Sposoby minimalizowania luki emerytalnej - wyniki badań własnych 143
8.3. Metody zmniejszenia luki emerytalnej - rekomendacje 146
Podsumowanie 148

Rozdział 9
Konsumpcja gospodarstw domowych seniorów w perspektywie 2050 r. - Michał Litwiński 149
Wstęp 149
9.1. Przesłanki prognozowania konsumpcji gospodarstw domowych seniorów 150
9.2. Podstawy przewidywania konsumpcji gospodarstw domowych 153
9.3. Założenia i procedura prognozowania konsumpcji gospodarstw domowych 156
9.4. Oszacowanie parametrów modeli prognostycznych 163
9.5. Wyniki 167
Podsumowanie 173

Rozdział 10
Odpowiedzialna konsumpcja polskich seniorów - Katarzyna Włodarczyk 175
Wstęp 175
10.1. Odpowiedzialna konsumpcja - istota pojęcia 176
10.2. Seniorzy - konsumenci w Polsce 177
10.3. Działania na rzecz odpowiedzialnego konsumenta w Polsce - perspektywa rządu i firm 179
10.4. Odpowiedzialna konsumpcja seniorów - wyniki badań 181
Podsumowanie 185


Część III
Aktywność osób starszych

Rozdział 11
Aktywność seniorów w czasie wolnym - Iwona Bąk 189
Wstęp 189
11.1. Sposoby wykorzystywania czasu wolnego przez osoby starsze 192
11.2. Aktywność turystyczna osób w starszym wieku 196
Podsumowanie 200

Rozdział 12
Seniorzy jako uczestnicy mediów społecznościowych i twórcy ich treści - Ewa Frąckiewicz 201
Wstęp 201
12.1. Proces włączania osób starszych w środowisko cyfrowe 202
12.2. Obecność seniorów w mediach społecznościowych 206
12.3. Osoby starsze jako nadawcy treści w wirtualnym środowisku - przykłady 211
Podsumowanie 215

Rozdział 13
Seniorzy jako beneficjenci podmiotów ekonomii społecznej - Aleksandra Grzesiuk 217
Wstęp 217
13.1. Ekonomia społeczna w Polsce 218
13.2. Ekonomia społeczna a starzenie się społeczeństw 221
13.3. Projekty skierowane do seniorów - case study 223
Podsumowanie 227

Zakończenie - Ewa Frąckiewicz, Barbara Kryk 229
Bibliografia 233
Spis rysunków 253
Spis tabel 257
O Autorach 261

Dr hab. Iwona Bąk, prof. ZUT
Wydział Ekonomiczny Zachodniopomorskiego Uniwersytetu Technologicznego w Szczecinie, kierownik Katedry Zastosowań Matematyki w Ekonomii, redaktor statystyczny czasopisma „Folia Pomeranae Universitatis Technologiae Stetinensis Oeconomica", członek Sekcji Klasyfikacji i Analiz Danych Polskiego Towarzystwa Statystycznego, Polskiego Towarzystwa Ekonomicznego oraz Polskiego Towarzystwa Gerontologicznego. Autorka ponad 200 publikacji naukowych i wykonawca kilku projektów krajowych i międzynarodowych. Zainteresowania naukowe koncentrują się w obszarze teorii i zastosowań metod ilościowych w takich zagadnieniach, jak: aktywność turystyczna gospodarstw domowych, w tym zwłaszcza seniorów, ruch turystyczny w regionie, atrakcyjność turystyczna regionów, rynek pracy, rynek usług, jakość i poziom życia, klasyfikacja obiektów społeczno-gospodarczych, jakość środowiska naturalnego, prognozowanie zjawisk ekonomicznych.

Dr Milena Bera
Absolwentka studiów magisterskich na kierunku Ekonomia ze specjalizacją Gospodarka Nieruchomościami na Wydziale Ekonomicznym Zachodniopomorskiego Uniwersytetu Technologicznego. W latach 2009-2013 doktorantka w Katedrze Ekonomii Środowiska i Agrobiznesu ZUT w Szczecinie. W 2013 roku ukończyła studia doktorskie na Wydziale Kształtowania Środowiska i Rolnictwa. Autorka artykułów publikowanych w pracach zbiorowych i czasopismach naukowych. Jej zainteresowania badawcze dotyczą głównie strategii zrówno¬ważonego rozwoju, praktycznej strony wdrażania polityki ekologicznej przez gminy oraz wielofunkcyjnego rozwoju obszarów wiejskich. Od 2012 pracuje na Wydziale Ekonomicznym ZUT w Szczecinie, obecnie jako adiunkt w Katedrze Studiów Regionalnych i Europejskich.

Dr hab. Beata Bugajska, prof. US
Jest pracownikiem Katedry Pedagogiki Społecznej Uniwersytetu Szczecińskiego oraz dyrektorką Wydziału Spraw Społecznych Urzędu Miasta w Szczecinie. Autorka ponad 60 publikacji naukowych poświęconych tematyce pedagogicznego i socjalnego wspomagania osób starszych i niepełnosprawnych, a także diagnozy potrzeb społecznych. Laureatka Zachodniopomorskiego Nobla (2018) za pracę „The ninth stage in the cycle of life - reflections on E.H. Erikson's theory" (Ageing & Society 2017; 37). Współautorka książki „Podróż w czasie. Warsztat rozwoju osobistego osób starszych" uhonorowanej Nagrodą Teofrasta (2015). Wiceprzewodnicząca Zarządu Głównego Polskiego Towarzystwa Gerontologicznego. Za działalność na rzecz seniorów otrzymała tytuł Szczecinianki Roku 2014.

Prof. dr hab. Ewa Frąckiewicz
Jest pracownikiem Katedry Marketingu Uniwersytetu Szczecińskiego w Instytucie Zarządzania, członkiem Rady Naukowej Polskiego Naukowego Towarzystwa Marketingu, należy do Polskiego Towarzystwa Gerontologicznego, TNOiK, PTZI, PTE i stowarzyszeń międzynarodowych PGV i AIELF. Wiedzę naukową i praktyczną z marketingu zdobywała m.in. w Kanadzie, Francji, Włoszech i na Słowacji. Jej zainteresowania koncentrują się na zastosowaniu nowych technologii informacyjno-komunikacyjnych w organizacji z różnych perspektyw badawczych, w szczególności w odniesieniu do relacji kształtowanych między oferentami dóbr i usług a ich nabywcami. Autorka ponad 180 publikacji z zakresu zarządzania i marketingu, w tym „Nowych technologii na rynku srebrnych konsumentów. Stan, uwarunkowania, perspektywy", CeDeWu 2019.

Dr hab. Aleksandra Grzesiuk, prof. ZUT
Pracuje na Wydziale Ekonomicznym Zachodniopomorskiego Uniwersytetu Technologicznego. Autorka ponad 180 publikacji poświęconych tematyce zarządzania, handlu detalicznego, marketingu, strategii marketingowych i marketingu międzynarodowego. W pracy zawodowej łączy pasje dydaktyczne z pracą naukową, publicystyczną oraz aktywną współpracą z praktyką gospodarczą i z samorządami lokalnymi. Propagatorka rozwijania świadomości ekonomicznej w społeczeństwie. Posiada bogate doświadczenie w zarządzaniu uczelnią wyższą. Interesuje się także zagadnieniami internacjonalizacji uczelni wyższych i procesu kształcenia.

Dr Rafał Iwański
Doktor nauk ekonomicznych, socjolog - pracownik socjalny, absolwent Uniwersytetu Ekonomicznego w Poznaniu i Uniwersytetu Szczecińskiego, przewodniczący szczecińskiego oddziału Polskiego Towarzystwa Gerontologicznego. Adiunkt w Katedrze Pedagogiki Społecznej, Zespół Gerontologii Stosowanej i Tanatologii, Uniwersytetu Szczecińskiego. Zainteresowania badawcze i naukowe koncentrują się wokół polityki społecznej, a w szczególności pomocy społecznej i pracy socjalnej oraz gerontologii społecznej i ekonomicznej. Autor książki „Opieka długoterminowa nad osobami starszymi", CeDeWu 2016 oraz współautor (Iwański R., Sielicka E., Jarzębińska A.) „Opieka paliatywna i hospicyjna w ujęciu społecznym i ekonomicznym", CeDeWu 2018.

Dr n. med. Magdalena Sylwia Kamińska
Doktor nauk medycznych, gerontopedagog, magister pielęgniarstwa, specjalista w dziedzinie pielęgniarstwa geriatrycznego, nauczyciel akademicki, adiunkt i p.o. kierownika Samodzielnej Pracowni Opieki Długoterminowej, Katedry Medycyny Społecznej, Wydziału Nauk o Zdrowiu, Pomorskiego Uniwersytetu Medycznego w Szczecinie; koordynator Medycznego Uniwersytetu Seniora w Pomorskim Uniwersytecie Medycznym w Szczecinie, członek Polskiego Towarzystwa Pielęgniarskiego i Polskiego Towarzystwa Medycyny Rodzinnej, członek zarządu Polskiego Towarzystwa Gerontologicznego, Oddział Szczecin, na sta¬nowisku sekretarza (kadencja 2020-2024).

Dr hab. Renata Knap, prof. US
Pracuje w Katedrze Ekonomii w Instytucie Ekonomii i Finansów Uniwersytetu Szczecińskiego. Zgodnie ze swoją specjalnością, którą są międzynarodowe stosunki ekonomiczne, prowadzi badania zjawisk i procesów zachodzących w gospodarce światowej. Przedmiotem jej zainteresowań naukowych są w szczególności: międzynarodowy handel towarowy i ceny rynku światowego, finanse międzynarodowe i globalna nierównowaga płatnicza, światowa i polska gospodarka rybna. Wyniki przeprowadzonych badań przedstawiła w ponad 90. opu¬blikowanych pracach naukowych. Do najnowszych publikacji należą m.in.: „Global imbalances from the flow and stock perspective", „Journal of Management and Financial Sciences" 2019, Vol. XII, Issue 38; „Population Ageing and Poland's International Investment Position", „Argumenta Oeconomica Cracoviensia" 2019, No. 2(21); „International economic flows in the era of global uncertainty", Wydawnictwo Naukowe US, Szczecin 2020 (współautorstwo).

Dr hab. Barbara Kryk, prof. US
Pracuje w Instytucie Ekonomii i Finansów, Wydział Ekonomii Finansów i Zarządzania Uniwersytetu Szczecińskiego. Przez wiele lat pełniła i pełni różne funkcje kierownicze, organizacyjne oraz rolę eksperta w projektach finansowanych z funduszy europejskich. Autorka, współautorka i redaktorka wielu artykułów, monografii i podręczników akademickich. Aktywny członek różnych organizacji/stowarzyszeń zawodowych, członek Wojewódzkiej Rady Rynku Pracy. Specjalności zawodowe: ekonomia, polityka gospodarcza-społeczna i regionalna, ekonomia zrównoważonego rozwoju, ekonomika rynku pracy, ekonomia społeczna, ekonomika ochrony środowiska/ekonomia zrównoważonego rozwoju, etyka biznesu, społeczna odpowiedzialność podmiotów.

Dr Michał Litwiński
Pracuje w Katedrze Socjologii i Etyki Gospodarczej Uniwersytetu Ekonomicznego w Poznaniu. Zajmuje się problematyką nierówności dochodowych i rozwoju społeczno-ekonomicznego, a także zastosowaniem metod ekonometrycznych w badaniach dotyczących gospodarki. Jest autorem publikacji w znanych czasopismach naukowych (m.in. „Economics and Law, Econometrics, Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny"). Uczestnik projektów badawczych finansowanych ze środków MNiSW „Dialog" oraz NCN Sonatina (współtwórca bazy danych „Student Support and Fees Dataset"). Współautor raportów przygotowywanych na zamówienie władz państwowych (m.in. MPiT). Pomysłodawca narzędzi do efektywnej analizy informacji biznesowych, konstruowanych na zlecenie firm prywatnych. Posługuje się językiem angielskim, niemieckim, rosyjskim i hiszpańskim. Laureat „Summa cum Laude" (UEP) i Best Paper na konferencji w Toruniu.

Dr hab. Iwona Olejnik, prof. UEP
Jest pracownikiem naukowo-dydaktycznym w Instytucie Marketingu Uniwersytetu Ekonomicznego w Poznaniu. Jej zainteresowania naukowo-badawcze obejmują szeroko rozumianą problematykę zabezpieczenia emerytalnego gospodarstw domowych, a także metodologię badań ilościowych i jakościowych rynku. Jest autorką lub współautorką około 100 publikacji, w tym monografii „Zabezpieczenie emerytalne. Modele i determinanty zachowań polskich gospodarstw domowych, Badania jakościowe - metody i zastosowania oraz Wskaźniki koniunktury finansowej w diagnozowaniu i prognozowaniu rozwoju gospodarki".

Prof. dr hab. Wanda Skoczylas
Jest profesorem w Katedrze Rachunkowości na Wydziale Ekonomii, Finansów i Zarządzania Uniwersytetu Szczecińskiego. W swoim dorobku naukowym ma około 300 publikacji z zakresu analizy ekonomicznej, analizy finansowej ze szczególnym uwzględnieniem analizy przepływów pieniężnych, mierzenia i kształtowania wartości przedsiębiorstwa, controllingu oraz pomiaru dokonań i analizy finansowej jednostek samorządu terytorialnego oraz artykułów, referatów na konferencje krajowe i międzynarodowe. Jest też wieloletnią przewodniczącą Komisji analizy finansowej Rady Naukowej Stowarzyszenia Księgowych w Polsce i współautorem publikacji wskaźników sektorowych. Wanda Skoczylas jest cenionym wykładowcą akademickim oraz ekspertem i doradcą ekonomicznym.

Dr Monika Śpiewak-Szyjka
Absolwentka studiów magisterskich na kierunku Prawo na Wydziale Prawa i Administracji Uniwersytetu Szczecińskiego. W 2013 r. uzyskała stopień doktora nauk ekonomicznych na Wydziale Ekonomicznym Zachodniopomorskiego Uniwersytetu Technologicznego w Szczecinie. W latach 2006-2013 pracownik Biura prawnego ds. nieruchomości w Wydziale Inwestycji i Nieruchomości Urzędu Marszałkowskiego Województwa Zachodniopomorskiego. Od października 2013 r. pracownik Wydziału Ekonomicznego ZUT w Szczecinie, obecnie jako adiunkt w Katedrze Nieruchomości. Autorka artykułów publikowanych w pracach zbiorowych i czasopismach naukowych. Jej zainteresowania badawcze dotyczą głównie gospodarowania nieruchomościami publicznymi, zarządzania nieruchomościami mieszkaniowymi i komercyjnymi oraz polityki senioralnej.

Dr hab. Katarzyna Włodarczyk, prof. US
Pracownik naukowo-dydaktyczny w Instytucie Zarządzania na Wydziale Ekonomii, Finansów i Zarządzania Uniwersytetu Szczecińskiego. Specjalizuje się w badaniach z zakresu teorii konsumpcji, zachowań konsumentów, jakości życia oraz rynku pacy i zarządzania kapitałem ludzkim. Przebywała na kilkumiesięcznych stażach naukowych w Institut d'Administration des Entreprises na Uniwersytecie Jean Moulin Lyon 3 oraz w Institut Arbeit und Technik w Gelsenkirchen. Autorka ponad 150 publikacji naukowych publikowanych w kraju i za granicą. Obecnie jest kierownikiem projektu dofinansowanego ze środków EFS UE pt. „Nowe kompetencje w nowym kraju", realizowanego w okresie 2018-2020. W latach 2000-2018 uczestniczyła w kilku naukowych projektach krajowych i zagranicznych, w tym także w projekcie związanym ze srebrną gospodarką („Aktywizacja zawodowa i badawcza członków Uniwersytetów Trzeciego Wieku" - projekt realizowany przez Uniwersytet Szczeciński, finansowany przez MNiSW).

Recenzenci: prof. dr hab. inż. Irena Ozimek, Szkoła Główna Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie
dr hab. Joanna Krupowicz, prof. Uniwersytetu Ekonomicznego we Wrocławiu