Społeczna odpowiedzialność instytucji finansowych - od teorii do praktyki

Wstęp 9

1. Dlaczego tolerujemy misselling w branży finansowej? - Artur Nowak-Gocławski 13
1.1. Co to jest misselling? 14
1.2. Poszukajmy przyczyn problemów 16
1.3. Co zatem powinniśmy zrobić, by przestać tolerować misselling w branży w finansowej? 19
Bibliografia 21

2. Działania edukacyjne banków centralnych w obszarze wiedzy ekonomicznej i kompetencji finansowych jako przejaw społecznej odpowiedzialności biznesu - Alfred Janc, Anna Warchlewska 23
2.1. Edukacja ekonomiczna i finansowa 24
2.2. Poziom wiedzy ekonomicznej i kompetencji finansowych Polaków 27
2.3. Priorytetowe obszary programów edukacyjnych Narodowego Banku Polskiego 34
2.4. Wyzwania edukacji ekonomicznej na przykładzie inicjatyw wybranych banków centralnych 41
Bibliografia 46

3. CSR finansów w kulturze ekonomii postwzrostu - Barbara Pogonowska 49
3.1. Argumenty krytyków świata finansów 49
3.2. Kultura ekonomii postwzrostu 52
3.3. Status finansów 54
3.4. Krytyczny nurt badań nad finansami 55
Bibliografia 57

4. Raportowanie społecznej odpowiedzialności biznesu w sektorze bankowym i pośrednictwie finansowym - Magdalena Popławska 59
4.1. Raportowanie danych pozafinansowych 60
4.1.1. Istota raportowania danych pozafinansowych i zmiany w tym zakresie obowiązujące od 1 stycznia 2017 roku 60
4.1.2. Wytyczne raportowania GRI 69
4.1.3. Konkurs „Raporty społeczne" 75
4.2. Raportowanie społeczne w sektorze bankowym 76
4.2.1. Charakterystyka raportu Odpowiedzialnego Biznesu 2016 Banku Zachodniego WBK S.A. 76
4.2.2. Charakterystyka raportu społecznego 2016 Banku BGŻ BNP Paribas S.A. 79
4.2.3. Porównanie raportów społecznej odpowiedzialności banków BGŻ BNP Paribas S.A. oraz Banku Zachodniego WBK S.A. 81
4.3. Raportowanie społeczne w pośrednictwie finansowym 83
4.3.1. Charakterystyka Zintegrowanego raportu ANG Spółdzielni za 2017 rok 83
4.3.2. Charakterystyka Raportu społecznej odpowiedzialności Konferencji Przedsiębiorstw Finansowych w Polsce za lata 2012-2016 86
Bibliografia 89

5. Społeczna odpowiedzialność instytucji finansowych za misselling i FinTech - Jan K. Solarz 93
5.1. Formy organizacyjne pośrednictwa finansowego 94
5.2. Ewolucja odpowiedzialności społecznej instytucji finansowych 96
5.3. Następstwa braku społecznej odpowiedzialności instytucji finansowych 100
Bibliografia 102

6. Społeczna odpowiedzialność banków spółdzielczych - Krzysztof Waliszewski 105
6.1. Skala sektora bankowości spółdzielczej w Polsce w latach 2009-2017 106
6.2. Status banku spółdzielczego i zasady spółdzielcze a społeczna odpowiedzialność biznesu 108
6.3. Działania banków spółdzielczych w Polsce w ramach społecznej odpowiedzialności biznesu 114
6.4. Przykłady działań w zakresie CSR banków spółdzielczych w Polsce 118
6.4.1. Poznański Bank Spółdzielczy 118
6.4.2. Bank Spółdzielczy w Limanowej 119
6.4.3. Bank Spółdzielczy w Płońsku 120
Bibliografia 122

7. Korzyści i koszty społecznej odpowiedzialności biznesu instytucji finansowych - Krzysztof Waliszewski 125
7.1. Pojęcie i obszary społecznej odpowiedzialności biznesu instytucji finansowych 126
7.2. Koszty związane z realizacją społecznej odpowiedzialności biznesu instytucji finansowych 134
7.3. Korzyści związane z realizacją społecznej odpowiedzialności biznesu instytucji finansowych 135
7.4. Relacja między korzyściami i kosztami społecznej odpowiedzialności biznesu w świetle badań empirycznych 137
Bibliografia 144

8. Kwalifikacja „Doradzanie w zakresie finansów osobistych" jako czynnik ograniczający misselling na rynku usług finansowych - Marta Zięba-Szklarska, Franciszek R. Zięba 147
Bibliografia 157

Zakończenie 159
O autorach 161

Artur Nowak-Gocławski - Związany z kilkoma firmami działającymi głównie w branży finansowej w tym ANG Spółdzielnią i REBELON SA oraz z Fundacją Nienieodpowiedzialni, zaangażowany w wiele projektów społecznych w tym w Koalicję Prezesi Wolontariusze, projekt Nienieodpowiedzialni.pl, Konferencję Przedsiębiorstw Finansowych, Konfederację Lewiatan, zwolennik strategii biznesowych opartych o idee zrównoważonego rozwoju, zaangażowania społecznego i budowy wartości wspólnej. Firmy, które współtworzy razem ze swoimi koleżankami i kolegami otrzymały wiele nagród biznesowych i społecznych m.in. Etyczna Firma 2015, 2016 i 2017 w Konkursie Pulsu Biznesu i PwC, Pracodawca Roku 2015, 2016 i 2017 w konkursie AON, Gazele Biznesu 2015, 2016 i 2017 Pulsu Biznesu, Listki CSR Polityki 2015, 2016 i 2017. W 2015 roku otrzymał osobiste wyróżnienie „Człowiek, który zmienia biznes" w pierwszej edycji nagrody Forum Odpowiedzialnego Biznesu.

Alfred Janc - Prof. dr hab. nauk ekonomicznych, profesor zwyczajny Uniwersytetu Przyrodniczego w Poznaniu, w latach 1995-2017 Kierownik Katedry Pieniądza i Bankowości Uniwersytetu Ekonomicznego w Poznaniu, autor, współautor i redaktor ponad 200 publikacji z obszaru polityki gospodarczej, finansów i bankowości: Finansowanie małych i średnich przedsiębiorstw w okresie zagrożenia kryzysem, Wydawnictwo Uniwersytetu Ekonomicznego w Poznaniu, Poznań 2012 oraz Fundusze poręczeniowe i pożyczkowe w finansowym wspieraniu sektora mikro-, małych i średnich przedsiębiorstw, CeDeWu, Warszawa 2014 (współredaktor K. Waliszewski); Bankowość a kryzys na rynkach finansowych, Wydawnictwo Uniwersytetu Ekonomicznego w Poznaniu, Poznań 2010; Stabilizowanie sektora bankowego w okresie kryzysu, Wydawnictwo Uniwersytetu Ekonomicznego w Poznaniu, Poznań 2010; Problemy polskiego systemu bankowego, Wydawnictwo Uniwersytetu Ekonomicznego w Poznaniu, Poznań 2008; Bank i jego miejsce w pośrednictwie finansowym okresu transformacji (bilans zamknięcia okresu przedakcesyjnego w państwach Europy Środkowej i Wschodniej, Twigger, Warszawa 2004, a także dwóch w języku angielskim: Polish Financial System in the Age of Financialisation, C.H. Beck, Warszawa 2015 (współautorzy M. Jurek. P. Marszałek); Modern Banking in Transition Economies of Central and Eastern Europe, Poznań Univeristy of Economics, Poznań 2004; promotor i recenzent wielu prac licencjackich, magisterskich i doktorskich. W latach 1991-1996 doradca prezesa WBK S.A.; w latach 1999-2007 członek i przewodniczący Komitetu Koordynacyjnego ds. Standardów Kwalifikacyjnych w Bankowości Polskiej utworzonego przez Związek Banków Polskich; od czerwca do grudnia 2007 r. Generalny Inspektor Nadzoru Bankowego i członek Komisji Nadzoru Bankowego; w latach 2007-2010 doradca prezesa NBP; w latach 2007-2009 członek Rady Bankowego Funduszu Gwarancyjnego; od 2010 r. doradca ekonomiczny w NBP; w latach 2011-2016 uczestnik projektu unijnego FESSUD (Financialisation, Economy, Society and Sustainable Development), poświęconego badaniu natury związków finansyzacji z trwałością systemu finansowego, rozwojem ekonomiczno-społecznym i środowiskiem. Projekt był realizowany w ramach 7 PR UE i należy do pięciu największych w historii UE projektów badawczych w zakresie nauk społeczno-ekonomicznych i humanistycznych; od 2007 r. członek Rady Arbitra Bankowego przy Związku Banków Polskich i członek Komitetu Nauk o Finansach Polskiej Akademii Nauk.

Barbara Pogonowska - Doktor filozofii (filozofia nauki) i doktor habilitowany nauk ekonomicznych, dyscyplina ekonomia, specjalność: metodologia nauk ekonomicznych, prof. nadzw. w Katedrze Socjologii i Filozofii na Wydziale Ekonomii Uniwersytetu Ekonomicznego w Poznaniu. Zainteresowania badawcze: społeczno-regulacyjna koncepcja kultury, filozofia nauki, metodologia nauk ekonomicznych i etyka gospodarcza. Monografie: Filozofia nauki wobec działalności paranaukowej, Kategoria racjonalności w teoriach przedmiotowych makroekonomii oraz redakcja: Elementy etyki gospodarki rynkowej. Publikacje w czasopismach i rozdziały w monografiach poświęcone metodologicznym zagadnieniom ekonomii oraz problematyce etyki gospodarczej i etyki globalnej w perspektywie społeczno-regulacyjnej koncepcji kultury.

Magdalena Popławska - Absolwentka Uniwersytetu Ekonomicznego w Poznaniu, studia I stopnia na kierunku finanse i rachunkowość, uczestniczka seminarium dyplomowego prowadzonego przez prof. Krzysztofa Waliszewskiego, gdzie pod jego kierunkiem przygotowała i obroniła pracę pt: Raportowanie społecznej odpowiedzialności biznesu w bankach komercyjnych na przykładzie Banku Zachodniego WBK S.A. i BGŻ BNP Paribas S.A.

Jan Krzysztof Solarz - Prof. dr hab. Jan Krzysztof Solarz jest kierownikiem Katedry Bankowości i Ubezpieczeń Społecznej Akademii Nauk w Warszawie. W trakcie badań nad ryzykiem systemu finansowego w okresie poprzedzającym wybuch 10 lat temu globalnego kryzysu finansowego sformułował tezę, że nawyki codziennego zarządzania ryzykiem finansowym determinują stan stabilności pośrednictwa finansowego. Rozwinięcie tej tezy zawierają trzy monografie: „Nanofinanse", „Nowe wykluczenie", „Całościowa edukacja finansowa". W dorobku profesora nauk ekonomicznych Jana K. Solarza znajdują się podręcznik komparatystyki finansów oraz monografii a o ewolucji instytucjonalnej systemu finansowego w Holandii i w Japonii. Jest to kontynuacja jego studiów nad ewolucją i umiędzynarodowieniem systemu bankowego. Profesor łączył pracę badawczą z pracą w charakterze doradcy zarządu Narodowego Banku Polskiego, Banku Gospodarstwa Krajowego, Banku Gospodarki Żywnościowej oraz PKO BP SA.

Krzysztof Waliszewski - Profesor nadzwyczajny w Katedrze Pieniądza i Bankowości Uniwersytetu Ekonomicznego w Poznaniu, doktor habilitowany nauk ekonomicznych, dyscyplina finanse, specjalności: doradca finansowy, doradztwo finansowe, finanse gospodarstw domowych, finanse osobiste, zarządzanie finansami, pośrednictwo finansowe, pośrednik finansowy, regulacja finansowa, planowanie finansowe; wykładowca Państwowej Wyższej Szkoły Zawodowej w Koninie; w 2008 r. obronił pracę doktorską pt.: „Związki kapitałowe banków i pośredników kredytowych na tle rozwoju rynku consumer finance w Polsce", w 2017 r. na podstawie oceny dorobku naukowego i monografii pt.: „Model doradztwa w obszarze finansów osobistych na tle doświadczeń międzynarodowych", Wydawnictwo Uniwersytetu Ekonomicznego w Poznaniu, Poznań 2016 uzyskał stopień doktora habilitowanego nauk ekonomicznych w dyscyplinie finanse. Jego zainteresowania badawcze koncentrują się na pośrednictwie finansowym i kredytowym, doradztwie finansowym, instytucjach parabankowych, unii bankowej i unii rynków kapitałowych. W jego dorobku naukowym można wymienić następujące publikacje:
• autor 4 monografii („Pośrednictwo kredytowe w Polsce", CeDeWu, Warszawa 2010; „Doradztwo finansowe w Polsce", CeDeWu, Warszawa 2010, „Model doradztwa w obszarze finansów osobistych na tle doświadczeń międzynarodowych", Wydawnictwo Uniwersytetu Ekonomicznego w Poznaniu, Poznań 2016, „Rynek pozabankowych pożyczek konsumenckich w Polsce", CeDeWu, Warszawa 2017),
• współautor monografii z A. Jancem i P. Mikołajczakiem „Europejska unia rynków kapitałowych. Perspektywa finansowania przedsiębiorstw w Polsce", CeDeWu, Warszawa 2015,
• współredaktor 3 monografii (z A. Jancem: „Finansowanie małych i średnich przedsiębiorstw w okresie zagrożenia kryzysem", Wydawnictwo UEP, Poznań 2010; „Fundusze poręczeniowe i pożyczkowe w finansowym wspieraniu sektora mikro-, małych i średnich przedsiębiorstw", CeDeWu, Warszawa 2014; z G. Kotlińskim, „Instytucje parabankowe na rynku usług bankowych w Polsce", CeDeWu, Warszawa 2012),
• redaktor monografii „Społeczna odpowiedzialność instytucji finansowych. Perspektywa banków, pośredników i doradców finansowych", CeDeWu, Warszawa 2017
• ponad 100 publikacji naukowych i popularyzujących wiedzę; współpracownik Gazety Bankowej, miesięcznika Bank, Gazety Finansowej i Gazety Inwestycyjnej Inwestor.
Wypromował ponad 200 dyplomantów, w tym autorów prac nagradzanych i wyróżnianych w konkursach na najlepsze prace magisterskie: Prezesa BFG (I nagroda), Verba Veritatis (wyróżnienie), Stowarzyszenia Finansów i Rachunkowości na rzecz Zrównoważonego Rozwoju (I nagroda), jest promotorem pomocniczym w jednym przewodzie doktorskim; praktyk gospodarczy, posiada kilkuletni staż w obszarze zarządzania finansami przedsiębiorstwa deweloperskiego (jako analityk finansowy, dyrektor finansowy i wiceprezes zarządu). Nominowany do Nagrody βeta 2017 za wybitne osiągnięcia w zakresie zarządzania finansami za monografię habilitacyjną „Model doradztwa w obszarze finansów osobistych na tle doświadczeń międzynarodowych", Wydawnictwo Uniwersytetu Ekonomicznego w Poznaniu, Poznań 2016. Laureat Nagrody Prezesa PAN w ramach X edycji Konkursu Komitetu Nauk o Finansach PAN za wybitne osiągnięcia w zakresie finansów w 2016 r. Opiekun naukowy SKN Bankowości i Pośrednictwa Finansowego (od 2015 r.), członek Rady Wydziału Ekonomii UE w Poznaniu oraz Rady Finansów, przewodniczący Komitetu Organizacyjnego Konferencji Naukowej CSR Financial Day. Społeczna odpowiedzialność instytucji finansowych (edycja 2016, 2017, 2018), kierownik studiów podyplomowych Bankowość i doradztwo finansowe (edycja I, II, III). Promotor pracy magisterskiej poświęconej społecznej odpowiedzialności w bankach w Polsce i w perspektywie międzynarodowej wyróżnionej w konkursie Verba Veritatis i nagrodzonej I miejscem w I edycji konkursu na najlepszą pracę magisterską z zakresu rozwoju zrównoważonego w finansach i rachunkowości zorganizowanym przez Stowarzyszenie Finansów i Rachunkowości na Rzecz Zrównoważonego Rozwoju.

Anna Warchlewska - Doktor nauk ekonomicznych w dyscyplinie finanse. Adiunkt w Katedrze Pieniądza i Bankowości Uniwersytetu Ekonomicznego w Poznaniu. Współpracuje z Narodowym Bankiem Polskim w ramach programów edukacji ekonomicznej oraz Stowa rzyszeniem Program Wsparcia Zadłużonych z siedzibą w Poznaniu. W pracy badawczej i naukowej koncentruje się na takich zagadnieniach jak: finanse osobiste, finanse gospodarstw domowych, edukacja ekonomiczna, działalność kredytowa banków i niebankowych instytucji finansowych, wykluczenie finansowe.

Franciszek Zięba - Prezes Zarządu Europejskiej Akademii Planowania Finansowego i Europejskiej Federacji Doradców Finansowych EFFP Polska i certyfikowany doradca finansowy EFG®. Absolwent Wydziału Gospodarki Narodowej Akademii Ekonomicznej we Wrocławiu. Wieloletni pracownik naukowo-badawczy i dydaktyczny w Zakładzie Nauk Ekonomicznych Instytutu PAN w Opolu oraz w Katedrze Ekonomiki Przedsiębiorstw Akademii Ekonomicznej we Wrocławiu. Autor wielu publikacji naukowych z zakresu zarządzania wieloczłonowymi organizacjami gospodarczymi. Karierę menedżerską rozpoczął w 1974 r. jako Kierownik Zespołu Projektowania Systemów Zarządzania w Akademii Ekonomicznej we Wrocławiu. Od 1980 r. był członkiem zarządu a później prezesem OTKiE „OTREK" we Wrocławiu. W latach 1990-1993 członek zarządu EXBUD S.A., w latach 1993-1994 wiceprezes zarządu Banku Świętokrzyskiego S.A. w Kielcach. W 1994r. związał się branżą ubezpieczeniową zostając prezesem zarządu Towarzystwa Ubezpieczeniowego „Tuk" S.A. Od 1994 r. pełni funkcję wiceprezesa Stowarzyszenia Ubezpieczeniowców Polskich. W latach 1996-1998 był wiceprezesem zarządu Polskiej Izby Ubezpieczeń, był również członkiem zarządu i rady Ubezpieczeniowego Funduszu Gwarancyjnego oraz Komisji Ubezpieczeń Europejskiego Stowarzyszenia Ubezpieczeniowców (CEA). Pełnił funkcję sekretarza, a następnie prezesa zarządu Oddziału Wojewódzkiego Polskiego Towarzystwa Ekonomicznego oraz uczestniczył w pracach Zarządu Głównego Polskiego Towarzystwa Ekonomicznego, jako członek Zarządu Głównego PTE. Od 1999 do 2005 pełnił funkcję Prezesa Zarządu PTE Kredyt Banku S.A.

Marta Zięba-Szklarska - Współwłaściciel i CEO w Xandoria Holdingoraz Business Development Manager, Certyfikowany Europejski Doradca Finansowy NDF® - EFG® i EFC® (nr licencji: PL 07EFC00032) oraz członek zarządu i CFO w Europejskiej Federacji Doradców Finansowych w Polsce (EFFP POLSKA) odpowiedzialna za rozwój i kwestie formalnoprawne w zakresie doradztwa finansowego oraz przestrzeganie standardów Doradców Finansowych na polskim rynku. Przedstawiciel EFFP Polska w UE - CIFA i FECIF. Obecnie zarządza firmą doradczą XANDORIA GROUP/ŚWIAT KADR. Interim Menedżer ds. Rozwoju i doradztwa biznesowego - finanse i rachunkowość, podatki, kadry i płace, praca z osobami niepełnosprawnymi, planowanie finansowe oraz prawo i administracja. Ekspert w transgranicznym zatrudnieniu - delegowanie do innych krajów i legalizacja pracy cudzoziemców w Polsce. Edytor systemów i aplikacji FinTech & HRTech. Współpracuje z firmami z Polski, krajów Unii Europejskiej, Stanów Zjednoczonych, Rosji, Nepalu, Indii i Kambodży. Dodatkowo szeroko współpracuje z izbami, stowarzyszeniami i fundacjami w Polsce oraz na terenie UE. Wykładowca (Finanse i HR) Europejskiej Akademii Planowania Finansowego, Polskiego Towarzystwa Ekonomicznego, PKF Grupy Konsultantów i Audytów, Stowarzyszenia Pracodawców RP i innych. Ambasador ds. Przedsiębiorstw Kobiet w UE i mentor Fundacji Przedsiębiorców Kobiet. Członek i uczestnik programu Vital Voices. Ukończyła Akademię Leona Koźmińskiego i Wyższą Szkołę Bankową (przedsiębiorczość i finanse, analiza finansowa i psychologia rynku). Karierę zawodową rozpoczęła się w 1997 r., pracując w banku, towarzystwach ubezpieczeniowych i funduszach emerytalnych.