Ekonomia behawioralna w konstrukcji systemów zabezpieczenia emerytalnego. Doświadczenia dla Polski

Wprowadzenie 9

Rozdział 1
Struktura systemów zabezpieczenia emerytalnego 15
1.1. Wyznaczniki systemu zabezpieczenia emerytalnego 15
1.1.1. Definicje i cele systemu zabezpieczenia emerytalnego 15
1.1.2. Standard zabezpieczenia emerytalnego i jego interpretacja 19
1.2. Uwarunkowania funkcjonowania systemów zabezpieczenia emerytalnego 22
1.2.1. Uwarunkowania demograficzne 22
1.2.2. Uwarunkowania makroekonomiczne 25
1.3. Zmiana paradygmatu zabezpieczenia emerytalnego 31
1.3.1. Kierunki reform konstrukcji systemu zabezpieczenia emerytalnego 31
1.3.2. Nowa rola państwa 37
1.3.3. Prywatyzacja i urynkowienie zabezpieczenia emerytalnego 40
1.4. Wnioski wynikające ze zmienionej struktury 43

Rozdział 2
Behawioralne inhibitory decyzji dotyczących zabezpieczenia emerytalnego 47
2.1. Ewolucja poglądów i aspekt innych nauk społecznych w ekonomii behawioralnej 47
2.2. Odstąpienia od aksjomatów racjonalnego myślenia 54
2.3. Heurystyki poznawcze 54
2.4. Teoria perspektywy 59
2.5. Behawioralny model cyklu życia 62
2.5.1. Samokontrola 63
2.5.2. Księgowanie mentalne (umysłowe) 66
2.6. Wybory międzyokresowe 69
2.6.1. Percepcja czasu (dyskontowanie 69
2.6.2. Preferencje w czasie 74
2.7. Wybrane pozostałe efekty behawioralne dotyczące emerytur 80
2.8. Wnioski wynikające z ograniczonej racjonalności 84

Rozdział 3
Metody behawioralne w konstrukcji systemów zabezpieczenia emerytalnego 89
3.1. Klasyczne metody stymulowania dodatkowego zabezpieczenia emerytalnego 90
3.1.1. Czynniki fi skalne - ulgi podatkowe i formy subsydiowania 91
3.1.2. Edukacja i informacja emerytalna 94
3.2. Behawioralne metody kształtowania i wspierania podejmowania decyzji w kapitałowym podsystemie emerytalnym 98
3.2.1. Oszczędzanie 101
3.2.2. Inwestowanie 109
3.2.3. Faza dekumulacji 121
3.3. Wnioski wynikające z ograniczeń zastosowania metod behawioralnych 125

Rozdział 4
Ewaluacja rozwiązań behawioralnych 129
4.1. Kontekst strukturalny uzupełniających form zabezpieczenia emerytalnego 130
4.1.1. Bazowe zabezpieczenie jako determinanta dodatkowego zabezpieczenia emerytalnego 130
4.1.2. Wpływ reżimu polityki społecznej na rozmiar dodatkowego zabezpieczenia emerytalnego 133
4.1.3. Instytucje kształtujące postawy, oczekiwania i zachowania w zakresie dodatkowego zabezpieczenia emerytalnego 135
4.2. Studia przypadków 137
4.2.1. Wielka Brytania (UK) 138
4.2.2. Nowa Zelandia 144
4.2.3. Włochy 154
4.2.4. Turcja 164
4.3. Analiza porównawcza przedstawionych reform na przykładzie wybranych państw 175
4.4. Wnioski wynikające z ewaluacji reform wykorzystujących narzędzia behawioralne 181

Rozdział 5
Zastosowania metod behawioralnych w systemie zabezpieczenia emerytalnego w Polsce 183
5.1. Reformowanie systemu emerytalnego w Polsce 185
5.1.1. Bezpieczeństwo dzięki różnorodności - reforma z 1999 roku 185
5.1.2. Ograniczenie obowiązkowej części kapitałowej - reforma z 2011 r. 190
5.1.3. Automatyczne wypisanie z Otwartych Funduszy Emerytalnych (OFE) - reformy z 2014 roku 191
5.1.4. Podwyższenie i obniżenie wieku emerytalnego 193
5.2. Przykłady zastosowania ekonomii behawioralnej w Polsce 197
5.2.1. Losowania i problem akwizycji 197
5.2.2. Wybór między subkontem ZUS a uczestnictwem w Otwartych Funduszach Emerytalnych (OFE) 198
5.2.3. Pracownicze Plany Kapitałowe (PPK) 199
5.2.4. Wstępna ocena wprowadzania Pracowniczych Planów Kapitałowych (PPK) 205
5.3. Przyczyny niskiej partycypacji w dodatkowym zabezpieczeniu emerytalnym w Polsce 206
5.3.1. Punkt widzenia gospodarstw domowych 207
5.3.2. Punkt widzenia pracodawców i związków zawodowych 209
5.3.3. Rola organizacji prywatnych w zarządzaniu i administrowaniu dodatkowym zabezpieczeniem emerytalnym 212
5.4. Akceptacja społeczna dla zmiany systemu zabezpieczenia emerytalnego - problem komunikacji i zaufania 216
5.4.1. Zaufanie 220
5.4.2. Zarządzanie zmianą 222
5.4.3. Motywacje ustawodawcy na przykładzie transferu z Otwartych Funduszy Emerytalnych (OFE) 223
5.5. Wnioski dotyczące zastosowania metod behawioralnych w polskim systemie emerytalnym 229

Zakończenie 233
Bibliografia 251
Spis tabel 271
Spis rysunków 273

Wojciech Sieczkowski - studia magisterskie z psychologii ukończył na Uniwersytecie Kardynała Stefana Wyszyńskiego w 2007 r., a następnie uzyskał Diploma in Business Studies w 2010 r. na University College w Dublinie. Studia doktoranckie podjął w Katedrze Ubezpieczenia Społecznego, Kolegium Ekonomiczno-Społecznego Szkoły Głównej Handlowej w Warszawie w 2013 r. Tytuł naukowy doktora nauk społecznych w dyscyplinie ekonomia i finanse uzyskał w 2022 r. Ponadto uzyskał tytuł MBA na University of Roehampton w Londynie w 2023 r. Poświęcił się karierze zawodowej, specjalizując się w międzynarodowych działach kadry - płace. Pracował w Polsce, Irlandii, Guernsey, Hiszpanii i Singapurze. Prywatnie kochający mąż, syn, ojciec dwóch synów i brat. Zapalony rugbysta, były kapitan reprezentacji Polski w Rugby League.

Recenzja: dr hab. Marek Szczepański, prof. Politechniki Poznańskiej