Ubezpieczenia gospodarcze i społeczne w Polsce

Wstęp  9

Część 1

Ubezpieczenia gospodarcze

Rozdział 1

Istota i funkcje ubezpieczeń gospodarczych – Andrzej Grzebieniak  13

Rozdział 2

Podstawy prawne ubezpieczeń gospodarczych – Andrzej Grzebieniak  21

Rozdział 3

Dział I – ubezpieczenia na życie  45

3.1. Charakterystyka zakładów działających w ramach Działu I – Anna Jędrzychowska  45

3.2. Analiza finansowa działalności zakładów ubezpieczeń z Działu I – Paweł Jamróz  56

3.3. Analiza ubezpieczeń życiowych – Kinga Stęplewska  63

3.3.1. Rodzaje i charakterystyka ubezpieczeń życiowych  63

3.3.2. Rozwój rynku ubezpieczeń na życie  75

Rozdział 4

Dział II – pozostałe ubezpieczenia osobowe i majątkowe ..................................77

4.1. Charakterystyka zakładów działających w ramach Działu II – Anna Jędrzychowska  77

4.2. Analiza finansowa działalności zakładów ubezpieczeń z Działu II – Paweł Jamróz  88

4.3. Analiza pozostałych ubezpieczeń osobowych i majątkowych – Kinga Stęplewska  95

4.3.1. Rodzaje i charakterystyka pozostałych ubezpieczeń osobowych i majątkowych  95

4.3.1.1. Ubezpieczenia wypadku i choroby  96

4.3.1.2. Ubezpieczenia casco  98

4.3.1.3. Ubezpieczenia cargo  102

4.3.1.4. Ubezpieczenia mienia od ognia i innych zdarzeń losowych  103

4.3.1.5. Ubezpieczenia OC  108

4.3.1.6. Ubezpieczenia finansowe  117

4.3.1.7. Ubezpieczenia ochrony prawnej (grupa 17)  121

4.3.1.8. Ubezpieczenia świadczenia pomocy na korzyść osób, które popadły w trudności w czasie podróży lub podczas nieobecności w miejscu zamieszkania (Grupa 18 121

4.3.2. Rozwój rynku pozostałych ubezpieczeń osobowych i majątkowych  122

Rozdział 5

Kanały dystrybucji ubezpieczeń – Justyna Witkowska  127

5.1. Kanały pośrednie  129

5.2. Inni pośrednicy instytucjonalni  135

5.3. Kanały bezpośrednie  136

Rozdział 6

Zarządzanie ryzykiem w zakładach ubezpieczeń – Ewa Poprawska  143

6.1. Ryzyko w działalności zakładu ubezpieczeń  143

6.1.1. Pojęcie ryzyka  143

6.1.2. Źródła i czynniki ryzyka  144

6.1.3. Rodzaje ryzyka w zakładzie ubezpieczeń  147

6.2. Proces zarządzania ryzykiem ubezpieczyciela  153

6.2.1. Proces zarządzania ryzykiem – pojęcie, cele  153

6.2.2. Etapy procesu zarządzania ryzykiem  155

6.2.2.1. Identyfikacja ryzyka ubezpieczyciela  157

6.2.2.2. Ocena ryzyka  160

6.2.2.3. Metody podjęcia ryzyka  160

6.3. Zarządzanie ryzykiem ubezpieczeniowym  161

6.3.1. Rodzaje umów reasekuracyjnych  169

6.3.2. Reasekuracja finansowa  174

6.3.3. Przegląd ubezpieczeniowych instrumentów finansowych  178

6.3.3.1. Obligacje  178

6.3.3.2. Opcje (ILW – insurance linked warranties)  179

6.3.3.3. Contingentcapital  180

6.3.3.4. Swapy katastrofowe  180

6.4. Zarządzanie ryzykiem kredytowym  181

6.5. Zarządzanie ryzykiem rynkowym  183

6.6. Zarządzanie ryzykiem operacyjnym  186

6.7. Przestępczość ubezpieczeniowa  190

Rozdział 7

Nadzór nad rynkiem ubezpieczeń – Komisja Nadzoru Finansowego – Dorota Ostrowska  199

7.1. Podstawy prawne działania KNF  199

7.2. Międzynarodowa współpraca KNF  200

7.3. Skład, zadania i departamenty KNF  201

7.4. Kary nałożone przez KNF na rynku ubezpieczeniowym  207

Rozdział 8

Pozostałe instytucje na rynku ubezpieczeniowym – Anna Jędrzychowska  213

8.1. Ubezpieczeniowy Fundusz Gwarancyjny  213

8.2. Rzecznik Ubezpieczonych  217

8.3. Urząd Ochrony Konkurencji i Konsumentów  224

8.4. Polska Izba Ubezpieczeń  232

Część 2

Ubezpieczenia społeczne

Rozdział 9

Zakład Ubezpieczeń Społecznych – Beata Tarnowska  239

9.1. Wprowadzenie do tematyki ubezpieczeń społecznych  239

9.2. Podstawy prawne działania  242

9.3. Nadzór nad ZUS  247

9.4. Struktura organizacyjna  248

9.5. Ubezpieczenia i świadczenia  254

9.6. Sytuacja finansowa  259

Rozdział 10

Kasa Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego – Małgorzata Rutkowska-Podołowska  267

10.1. Podstawy prawne działania  267

10.2. Nadzór nad KRUS  273

10.3. Struktura organizacyjna  274

10.4. Ubezpieczenia i świadczenia  276

10.5. Sytuacja finansowa  282

Rozdział 11

Sytuacja demograficzna – Magdalena Swacha-Lech  291

11.1. Dalsze trwanie życia  291

11.2. Liczba i determinanty urodzeń  300

11.3. Zjawisko starzenia się społeczeństwa  308

11.4. Prognoza sytuacji demograficznej Polski do 2050 r.  314

O Autorach  325

Dr Dorota Ostrowska - od 2003 roku pracuje jako adiunkt w Wyższej Szkole Finansów i Zarządzania w Białymstoku. Obecnie pełni funkcję Dziekana Wydziału Nauk Ekonomicznych w Ostrowi Mazowieckiej. Jest autorką ponad stu dziesięciu opracowań z zakresu finansów, bankowości i ubezpieczeń, które ukazały się w specjalistycznych pismach o zasięgu zarówno krajowym, jak i zagranicznym. Ponadto jest członkiem Polskiego Towarzystwa Ekonomicznego, Towarzystwa Przyjaciół Szkół Polskich oraz prezesem Koła Naukowego „Economy&Society". Wieloletni praktyk sektora ubezpieczeń gospodarczych (kilkakrotnie wyróżniona za swoją pracę przez Zurich Towarzystwo Ubezpieczeń na Życie S.A. i Generali Życie TU S.A.). Inwestor na rynku nieruchomości komercyjnych.

Dr Paweł Jamróz - pracuje jako adiunkt na Uniwersytecie w Białymstoku oraz w Wyższej Szkole Finansów i Zarządzania w Białymstoku. Jest autorem kilkudziesięciu artykułów naukowych. Zainteresowania naukowe koncentruje na problemach poświęconych efektywności informacyjnej rynku kapitałowego oraz finansom behawioralnym, efektywności zarządzania funduszami inwestycyjnymi, jak również zastosowania metod ilościowych w ekonomii. Członek Polskiego Towarzystwa Ekonomicznego oraz Polskiego Towarzystwa Statystycznego, inwestor giełdowy.


Dr inż. Andrzej Grzebieniak - pracownik naukowy w Katedrze Polityki Społecznej i Ubezpieczeń Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego w Olsztynie. Odbył dwukrotnie staż naukowy w European Academy of Technology & Management w Niemczech. Specjalizuje się w ubezpieczeniach gospodarczych, prowadzi też badania z zakresu zarządzania reasekuracją w zakładach ubezpieczeń działających i mających siedzibę w Polsce. Ponadto zajmuje się problematyką zarządzania wiedzą w zakresie kreowania relacji z klientami w zakładach ubezpieczeń, oraz problematyką budowy jednolitego rynku ubezpieczeniowego w Unii Europejskiej w kontekście dostosowania polskiego rynku ubezpieczeń do standardów UE. Koncentruje się przy tym na takich zagadnieniach jak: prawo ubezpieczeniowe, ubezpieczenia komunikacyjne, ubezpieczenia emerytalne i zdrowotne.

Dr Anna Jędrzychowska pracuje jako adiunkt w Katedrze Ubezpieczeń Uniwersytetu Ekonomicznego we Wrocławiu. Od 2009 r. pracownik naukowy Katedry Ubezpieczeń Uniwersytetu Ekonomicznego we Wrocławiu. Autorka i współautorka ponad 50 referatów i artykułów naukowych z zakresu ubezpieczeń odpowiedzialności cywilnej, kompensacji szkód osobowych, oceny zakładów ubezpieczeń, ubezpieczeń komunikacyjnych oraz finansów osobistych. Współautorka kilku monografii oraz członek projektów badawczych.

Dr Kinga Stęplewska - adiunkt w Zakładzie Statystyki i Ekonometrii na Wydziale Prawa, Administracji i Zarządzania Uniwersytetu Jana Kochanowskiego w Kielce, od 2000 r. zatrudniona w Instytucie Ekonomii i Administracji UJK, w 2011 roku uzyskała stopień doktora nauk ekonomicznych w zakresie ekonomii (specjalność ubezpieczenia) na Uniwersytecie Łódzkim, pracę naukową koncentruje wokół ubezpieczeń życiowych, ze szczególnym uwzględnieniem roli konsumenta na rynku ubezpieczeniowym.

Dr Justyna Witkowska pracuje jako adiunkt w Katedrze Polityki Społecznej i Ubezpieczeń Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego w Olsztynie. Jej zainteresowania naukowe skupiają się wokół problematyki rynku ubezpieczeniowego, ubezpieczeń gospodarczych, jakości usług ubezpieczeniowych, satysfakcji klienta. Jest autorem licznych publikacji o zasięgu krajowym i zagranicznym z tej tematyki.

Dr Ewa Poprawska pracuje na stanowisku adiunkta w Katedrze Ubezpieczeń na Wydziale Zarządzania, Informatyki i Finansów Uniwersytetu Ekonomicznego we Wrocławiu. Jest autorką i współautorką artykułów i referatów, współautorką książek z zakresu ubezpieczeń majątkowych, kompensacji szkód osobowych, metod ilościowych w ubezpieczeniach oraz członkiem kilku projektów badawczych z ww. zakresu.

Beata Tarnowska - studentka studiów magisterskich na Wydziale Nauk Ekonomicznych w Białymstoku, kierunek - Zarządzanie, specjalność - Zarządzanie organizacjami. Absolwentka Wydziału Nauk Ekonomicznych w Ostrowi Mazowieckiej Wyższej Szkoły Finansów i Zarządzania w Białymstoku - dyplom z wyróżnieniem. Członek Zwyczajny Koła Naukowego „Economy&Society". W 2014 roku brała udział w projekcie realizowanym przez Koło Naukowe - „Źródła finansowania działalności a sprawność przedsiębiorstw działających w Polsce".

Dr inż. Małgorzata Rutkowska-Podołowska pracuje jako adiunkt na Politechnice Wrocławskiej, na Wydziale Informatyki i Zarządzania w Katedrze Infrastruktury Zarządzania. Jest autorką ponad 150 publikacji krajowych i zagranicznych, w których podejmowała problematykę związaną ze zdrowiem, stanem środowiska, oraz ubezpieczeniami. Odbyła wiele staży naukowych za granicą, tj.: kilkuletni na Uniwersytecie w Zurychu, praktykę naukową w kasie chorych „Helvetia" i w Dziele Ekonomicznym Szpitala Uniwersyteckiego w Zurychu, jednomiesięczny staż naukowy na Uniwersytecie w Wiedniu oraz na Uniwersytecie w Grecji (Saloniki). Brała udział w warsztatach naukowych w Coesfeld (Niemcy - „Trans-European Management 2002" oraz „Menschen i Organisationen 2003"). Jest członkiem wielu stowarzyszeń naukowych, takich jak: Europejskie Stowarzyszenie Ekonomistów Środowiska i Zasobów Naturalnych - oddział Polski, Stowarzyszenie Ekonomistów Rolnych i Agrobiznesu, Polskiego Towarzystwa Socjologicznego. Od 2007 r. jest członkiem zespołu Ekspertów Zewnętrznych Narodowego Programu Foresight Polska 2020. W 2009 r. uzyskała wpis do biografii do kolejnej edycji na 2010 r. - Who's Who in the Word.

Dr Magdalena Swacha-Lech stopień doktora nauk ekonomicznych uzyskała w 2007 r. na podstawie rozprawy pt. „Bancassurance jako przejaw powiązań banków komercyjnych i firm ubezpieczeniowych". Obecne miejsce pracy: Uniwersytet Ekonomiczny we Wrocławiu, Wydział Ekonomii, Zarządzania i Turystyki, Katedra Finansów i Rachunkowości. Zainteresowania naukowe: finanse behawioralne, bankowość, bancassurance, ubezpieczenia gospodarcze, controlling.