Zagraniczne inwestycje bezpośrednie a wzrost gospodarczy w Polsce i wybranych krajach Europy Środkowej i Wschodniej

Wprowadzenie 11

Rozdział 1
Charakterystyka zagranicznych inwestycji bezpośrednich i przyczyny ich ekspansji 19
1.1. Pojęcie zagranicznych inwestycji bezpośrednich (ZIB) 19
1.2. Formy ZIB i ich uwarunkowania 25
1.3. Sposoby wejścia na rynki zagraniczne i formy organizacyjne prowadzenia działalności gospodarczej przez inwestora 30
1.3.1. Różnice pomiędzy greenfield a brownfield i typy inwestorów 34
1.4. Teorie ZIB uwzględniające przewagi i motywy inwestorów zagranicznych 39
1.4.1. Teoria przewagi własnościowej przedsiębiorstwa 39
1.4.2. Teoria cyklu życia produktów, gałęzi i sektorów 42
1.4.3. Teoria reakcji oligopolistycznej 45
1.4.4. Teoria lokalizacji 47
1.4.5. Teoria względnych przesunięć kosztów siły roboczej i kapitału K. Kojimy 48
1.4.6. Teoria dynamicznych przewag komparatywnych (paradygmat rozwoju) i model czarnej skrzynki T. Ozawy 51
1.4.7. Teoria internalizacji 57
1.4.8. Eklektyczna teoria produkcji międzynarodowej J.H. Dunniga i jej reinterpretacje 59
1.4.9. Teoria kształtowania się pozycji inwestycyjnej na rynkach zagranicznych J.H. Dunninga 71
1.4.10. Ewolucyjny model umiędzynarodowienia przedsiębiorstw J.H. Dunninga i M.L. Lundama 76
1.5. Nowa geografia ekonomiczna (NGE) 78
1.6. Strategie integracji koncernów transnarodowych a rodzaje ZIB 86
1.7. Podsumowanie 90

Rozdział 2
Handel międzynarodowy, ZIB a wzrost i rozwój gospodarczy w ujęciu teoretyczno-empirycznym 99
2.1. Wybrane teorie handlu międzynarodowego a ZIB 99
2.1.1. Przedklasyczne, klasyczne i neoklasyczne teorie handlu międzynarodowego 99
2.1.2. Międzynarodowa wymiana czynników wytwórczych a wzrost gospodarczy 104
2.1.3. Nowy nurt nowej teorii handlu 113
2.1.4. Handel międzynarodowy i ZIB - wybory sposobu wejścia na rynki zagraniczne w ujęciu badań na poziomie firm w krajach Unii Europejskiej. 121
2.2. Wybrane modele neoklasyczne oraz endogenicznego wzrostu gospodarczego i ZIB 126
2.2.1. Neoklasyczne modele wzrostu gospodarczego 130
2.1.1.1. Model wzrostu gospodarczego R. Solowa 130
2.2.1.2. Model złotej reguły akumulacji E.S. Phelpsa 137
2.2.1.3. Model wzrostu gospodarczego G. Mankiwa, D. Romera oraz D. Weila 138
2.2.2. Modele endogenicznego wzrostu gospodarczego 140
2.2.2.1. Model funkcji produkcji stopy wzrostu technologii P.M. Romera 140
2.2.2.2. Model optymalnej ścieżki wzrostu R.E. Lucasa 144
2.3. Efekty wpływu ZIB na rozwój gospodarczy w krajach goszczących 146
2.3.1. Wpływ ZIB na akumulację kapitału i aktywność inwestycyjną 146
2.3.2. ZIB a budżet państwa 150
2.3.3. Wpływ ZIB na bilans płatniczy 152
2.3.4. Wpływ ZIB na zatrudnienie i rynek pracy 155
2.3.5. ZIB a transfer i dyfuzja technologii 161
2.4. Podsumowanie 167

Rozdział 3
Czynniki lokalizacji ZIB w ujęciu teoretyczno-empirycznym 173
3.1. Ewolucja koncepcji czynników napływu ZIB 173
3.2. Czynniki lokalizacyjne ZIB występujące po stronie inwestora zagranicznego 181
3.2.1. Czynniki zasobowo-kosztowe 181
3.2.2. Czynniki rynkowe 185
3.2.3. Czynniki efektywnościowe 187
3.2.4. Czynniki poszukiwania aktywów strategicznych lub zdolności 191
3.3. Czynniki lokalizacyjne wynikające z klimatu inwestycyjnego 193
3.3.1. Uwarunkowania makroekonomiczne 197
3.3.1.1. Uwarunkowania ekonomiczno-społeczne 197
3.3.1.2. Stabilizacja polityczna i ekonomiczna 199
3.3.1.3. Ryzyko inwestycyjne a ZIB 201
3.3.2. Instytucje, przepisy prawne oraz system zachęt i udogodnień dla ZIB 205
3.3.3. Uwarunkowania infrastrukturalne 207
3.4. Poziomy oceny klimatu inwestycyjnego 209
3.4.1. Poziom ugrupowania integracyjnego 209
3.4.2. Poziom grupy krajów EŚW - czynniki wspólne i indywidualne 211
3.4.3. Poziom krajowy 217
3.4.4. Poziom regionalny 219
3.4.5. Poziom lokalny 221
3.5. Elementy optymalizacji podatkowej inwestorów zagranicznych na rynkach goszczących 224
3.5.1. Uwarunkowania i decyzje optymalizacji podatkowej 224
3.5.2. Podmioty specjalnego przeznaczenia i formy międzynarodowego przepływu kapitału 227
3.6. Elementy ekonomicznej oceny ZIB przez inwestorów 232
3.6.1. Dochodowość podmiotów z udziałem zagranicznych inwestorów bezpośrednich i skumulowana całkowita stopa zwrotu z inwestycji 232
3.6.2. Zatrzymany zysk i reinwestycje w podmiotach bezpośredniego inwestowania 235
3.7. Zmiany czynników lokalizacyjnych w gospodarce światowej a ZIB 237
3.7.1. Różnice w tendencjach rozwojowych projektów greenfield i brownfield 237
3.7.2. Przyczyny ekspansji ZIB w sektorach finansowych wobec sektorów niefinansowych 242
3.8. Podsumowanie 246

Rozdział 4
ZIB i ich rola w gospodarce krajów EŚW-10 251
4.1. Ważniejsze uwagi metodologiczne dotyczące statystyk ZIB 251
4.2. Napływ strumieni i struktura ZIB 254
4.2.1. Skala napływu strumieni ZIB oraz ich dynamika 254
4.2.2. Struktura napływu strumieni ZIB 264
4.2.2.1. Struktura inwestycji bezpośrednich w podziale na instrumenty finansowe w krajach EŚW-10 264
4.2.2.2. Struktura napływu strumieni ZIB w Polsce, w podziale na instrumenty finansowe, sekcje i rodzaje działalności 269
4.3. Zasoby ZIB 274
4.3.1. Skala zasobów ZIB w krajach EŚW-10 274
4.3.2. Stan zasobów ZIB w Polsce i ich struktura w podziale na instrumenty finansowe 278
4.3.3. Podział geograficzny zasobów ZIB w Polsce według kraju pochodzenia inwestora 280
4.3.4. Rozmieszczenie zasobów ZIB w Polsce w podziale na województwa 281
4.4. Rola ZIB w wybranych obszarach aktywności krajów EŚW-10 284
4.4.1. ZIB a wymiana handlowa towarów i usług 284
4.4.2. ZIB a nakłady brutto na środki trwałe 286
4.4.3. Strumienie i zasoby napływu ZIB a PKB 288
4.4.4. Projekty greenfield w ujęciu ilościowym, wartościowym i sektorowym gospodarki 299
4.5. Podsumowanie 305

Rozdział 5
Modele czynników napływu ZIB oraz wzrostu gospodarczego w krajach EŚW-10 309
5.1. Modele czynników napływu ZIB (KMRL) 310
5.1.1. Charakterystyka modelu i zmiennych objaśniających 311
5.1.2. Wyniki badania empirycznego dla Polski i pozostałych krajów EŚW-10 315
5.2. Modele wzrostu gospodarczego (KMRL) 325
5.2.1. Modele wzrostu gospodarczego dla krajów EŚW-10 329
5.2.1.1. Charakterystyka modelu i zmiennych objaśniających 329
5.2.1.2. Wyniki badania empirycznego dla Polski i pozostałych krajów EŚW-10 332
5.2.1.3. Mechanizm współzależności pomiędzy czynnikami napływu ZIB oraz wzrostu gospodarczego w krajach EŚW-10 343
5.2.2. Model wzrostu gospodarczego (VECM) dla Polski 344
5.2.2.1. Przegląd badań empirycznych modelowania zależności wzrostu gospodarczego i ZIB 344
5.2.2.2. Charakterystyka modelu wzrostu gospodarczego dla Polski i jego weryfikacja 350
5.2.2.3. Funkcje odpowiedzi na impuls zmiennych modelu wzrostu dla Polski 354
5.2.2.4. Dekompozycja wariancji błędu prognoz modelu wzrostu dla Polski 362
5.3. Rola podmiotów z udziałem kapitału zagranicznego w gospodarce polskiej i jej efekty 368
5.3.1. Liczba i partycypacja podmiotów z udziałem kapitału zagranicznego w sekcjach gospodarki 368
5.3.2. Efekty ekonomiczne działalności podmiotów z udziałem kapitału zagranicznego 374
5.3.2.1. Wysokość i struktura nakładów inwestycyjnych 374
5.3.2.2. Wymiana handlowa i jej udział w produktach wysokiej techniki 377
5.3.2.3. Liczba pracujących w podmiotach z udziałem kapitału zagranicznego 381
5.4. Podsumowanie 385

Zakończenie 391
Aneks - załączniki 403
Bibliografia 411
Spis tabel 435
Spis rysunków i schematów 439
Spis załączników 443

Aneta Kosztowniak - pracownik naukowy Katedry Polityki Ekonomicznej i Bankowości Wydziału Nauk Ekonomicznych i Prawnych Uniwersytetu Technologiczno-Humanistycznego w Radomiu oraz Departamentu Statystyki, Wydziału Inwestycji Portfelowych i Bezpośrednich Bilansu Płatniczego Narodowego Banku Polskiego. Obszarem jej zainteresowań naukowych są finanse międzynarodowe oraz polityka gospodarcza. Autorka monografii „Zadłużenie zagraniczne a rozwój gospodarczy" (2007), redaktor naukowy i współautor książek: „Finanse i rozliczenia międzynarodowe" (2009), „Finansowe uwarunkowania rozwoju gospodarczego" (2011), „Pośrednictwo finansowe a rozwój gospodarczy" (2013) oraz „Współczesna polityka gospodarcza" (2016). Uczestniczyła w realizacji kilku projektów naukowowo-badawczych o zasięgu krajowym i międzynarodowym.